شرایط سیاسى و اجتماعى فارس در آستانه ى جنگ جهانى اول به روایت فردریک اوکانر

در آستانه ى جنگ جهانى اول، ایالت فارس اوضاع سیاسى و اجتماعى مساعدى نداشت. این ایالت که طبق قرارداد 1907 م میان روسیه و انگلیس در منطقه ى بى طرف قرار گرفته بود، دچار مشکلات و مسایل مختلفى بود. در عرصه ى سیاسى فارس، سه پایگاه قدرت وجود داشت که هرکدام به درجات عامل تعیین کننده اى به شمار مى رفتند: عشایر قشقایى و خمسه، نیرومندترین و تأثیرگذارترین نیرو در قدرت سیاسى بودند.حکمران فارس که از طرف حکومت مرکزى منصوب مى شد، دومین نیروى سیاسى فارس بود که در مقایسه با قدرت عشایر فارس قدرت چندانى نداشت و بیشترین زمان خود را براىحفظ موازنه بین دو ایل بزرگ فارس صرف مى کرد. البته موفقیت چندانى هم در این زمینه نصیب وى نمى شد. سومین نیروى سیاسى فارس در آستانه ى جنگ جهانى اول قدرت هاى خارجى بودند. اگر چه فارس طبق قرار داد 1907 در منطقه بى طرف قرار گرفته بود، با وجود آن انگلیس و روسیه و در سال هاى منتهى به آغاز جنگ جهانى اول، آلمان ها عامل تعیین کننده اىدر وقوع رویدادهاى فارس بودند. کیفیت رابطه ى نیروهاى سیاسى، واحد اقتصاد به ویژه اقتصاد تجارى را به شدت تحت تأثیر قرار داده بود. از یک سو شورش هاى عشایر، رقابت هاى درونطایفه اى و بین ایلى، سبب بروز ناامنى در راه هاى تجارى فارس مخصوصاً جاده بوشهر- شیراز- اصفهان شده بود و همین امر تجارت فارس را در وضعیت نامطلوبى قرار داده بود. از سویى دیگر حمله ى راهزنان به کاروان هاى تجارى هم سبب بروز ناامنى هاى فراوان شده بود. عدم توانایى در راه هاى مهم تجارى مستقر بودند « راهدار » حکمرانان در برخورد با گروه هایى که با عنوانو مالیات هاى غیر قانونى مطالبه مى کردند هم مزید بر علت شده بود تا در کنار سایر عوامل،تجارت فارس شرایط نابسامانى را تجربه کند. ساختار ادارى فارس در آستانه ى جنگ جهانى اول کارکرد چندانى در اداره ى امور نداشت. اوضاع مالى نامساعد و قشون نامنظم ایالت، اداره ىامور را دچار اختلال کرده بود. در چنین شرایطى بود که قدرت هاى خارجى و به ویژه انگلستاننفوذ بسیار زیادى در فارس کسب کرد و از مجارى گوناگون بر امور مختلف فارس اعمالقدرت مى نمود. در سال هاى منتهى به جنگ جهانى اول هم آلمان ها با اتکا به ژاندرمرى فارس و حمایت هاى حکمرانان فعالیت هاى خود را در شیراز گسترش دادند