مولفه های متعارض معرفتی در اندیشه ماکس شلر

ماکس شلر در مقام بنیان­ گذار جامعه ­شناسی معرفت، ضمن بررسی نسبت میان شناخت انسان با زمینه های اجتماعی در کنار امور واقعی و انضمامی، عناصر ایده آل و ارزش ها را نیز در تحلیل­ خود مورد توجه قرار داده است. در این میان یکی از اهداف مهم وی در تلفیق مباحث جامعه­ شناختی با مضامین فلسفی، نیل به شناختی جامع، از انسان بوده است. شلر به­ رغم اذعان به تاثیر عوامل اجتماعی، اصل اندیشه را مقوله­ مستقلی می­ داند که نمی­ توان تمامی آن را به عوامل بیرونی فروکاست؛ همین نکته وجه امتیاز مهم شلر به شمار می­ آید، چرا که وی برخلاف بسیاری از دیدگاه­های متاخر، تکوین معرفت را تنها به تاثیر شرایط تاریخی و اجتماعی منوط نکرده و در کنار آن، ویژگی­های انسانی را نیز مورد توجه قرار می­ دهد. از نظر وی در نگاهی جامع به انسان، افزون بر عقل، باید وجوه عاطفی، احساسی و نیز ارزشی او را نیز مورد توجه قرار داد. در این نوشتار با تحلیل رویکرد پدیدارشناسانه شلر از جمله در قلمرو اخلاق، تلاش می ­گردد نشان داده شود که چگونه شلر با تلفیق حوزه­ های مختلف، از دوگانه­ سازی­ های معمول فراتر رفته و جامعه­شناسی معرفت را بسط داده است. یافته­ های حاصل از این روند حاکی از آن است که کلیت پروژه­ی فکری شلر، تلاش برای تلفیق و همراهی حوزه­ه ایی از معرفت بشری است که در بدو امر متعارض به نظر می ­رسند و قابل جمع به شمار نمی­ آیند؛ اما شلر با نگاهی جامع و فراگیر به انسان و جامعه، بدان­ ها توجه نموده و بر آن است که از فروکاستن آنها به بخشی خاص اجتناب ورزد.

کلیدواژه ها:

Sociology of Knowledge ، Max Scheler ، Love ، Phenomenology ، Philosophical Anthropology ، جامعه شناسی معرفت ، ماکس شلر ، عشق ، پدیدارشناسی ، انسان شناسی فلسفی