بررسی نگرش صوفیان ایران و هند به زمین و زمین داری به عنوان یکی از منابع درآمد خانقاه در سده های ۷-۹ ( مطالعه موردی: طریقت های چشتیه، کبرویه، کازرونیه و سهروردیه)

در گستره وسیعی از هند و ایران در قرون ۷-۹ق. طریقت های صوفیانه متعددی حضور داشتند. صوفیان که به عنوان نمادی از زهدگرایی و دنیاگریزی شناخته می شدند با کناره گیری از دنیا و استقرار در خانقاه، به ریاضت و تزکیه نفس اشتغال داشتند. تامین هزینه های معیشتی ساکنان خانقاه بر عهده مرشد بود که با طرق مختلف محقق می گشت که یکی از آنها زمین داری بود. از آنجا که اکثر این زمین ها از سوی سلاطین به خانقاه واگذار می شد و هم اینکه کار بر روی زمین، به نحوی مانع ریاضت محسوب می شد، پذیرش یا رد این بخشش ها و همچنین زمین داری به عنوان یک مساله برای صوفیان درآمد که طریقت های مختلف، نگرش و شیوه های متفاوتی را در این باره ابراز داشتند.  پژوهش حاضر با شیوه توصیفی تحلیلی، در پی پاسخ به این پرسش است که نگرش صوفیان طریقت های نامبرده در هند و ایران در قرون ۷-۹ق. به زمین داری و عواید حاصل از آن به چه صورت بود؟      اساس این پژوهش براین فرض استواراست که در قرون ۷ تا ۹ هجری ایران و هند، بین تعالیم نظری و سیرت عملی مرشدان طریقت، هماهنگی لازم وجود نداشت؛ چنانکه شیوخ سه مورد از طریقت های مورد مطالعه( یعنی چشتیه، سهروردیه وکبرویه)، با عدول از تعالیم نظری مبتنی بر توصیه مریدان به تشرع و زهدگرایی، برای تامین هزینه های خانقاه های خود، به لحاظ عملی، به زمین داری گرایش پیدا کردند ولی عملکرد مشایخ کازرونیه با سه فرقه دیگر تفاوت داشت.

کلیدواژه ها:

تصوف ، خانقاه ، زمین ، زمین داری ، هند ، ایران