اثرات آتش سوزی عرصه های جنگلی بر معیشت جوامع جنگل نشین، مورد مطالعه استان گلستان

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: تخریب و آتش­ سوزی جنگل­ها از مهم­ترین مشکلات محیط ­زیست محسوب می­ شوند. آتش ­سوزی سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه ­ها و گیاهان جنگل را از بین برده و باعث افزایش آسیب ­پذیری معیشت روستاییان و جنگل ­نشینان می ­شود. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات آتش ­سوزی جنگل­ها بر معیشت روستاییان مناطق جنگلی انجام شده است. مواد و روش ­ها: این تحقیق از نوع توصیفی-پیمایشی بوده و برای جمع­ آوری داده­ ها از پرسشنامه­ محقق ساخته استفاده گردید. منطقه جغرافیایی تحقیق دربرگیرنده حوضه آبخیز چهل چای شهرستان مینودشت استان گلستان است. برای بررسی و سنجش شاخص آسیب ­پذیری ناشی از آتش­ سوزی جنگل­ها، پنج بعد شاخص معیشت پایدار شامل سرمایه طبیعی، سرمایه مالی، سرمایه فیزیکی، سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی، در مجموع با ۱۹ گویه استفاده شد.  هر گویه بر اساس طیف پنج گزینه ­ای لیکرت مورد سنجش قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل ۴۰۰ خانوار روستاهای حوضه آبخیز چهل­ چای بوده است که بیشترین تعداد آتش­ سوزی­ها در سال­های اخیر در حوزه جغرافیایی آن­ها رخ داده است. در این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران، ۲۰۰ خانوار روستایی با روش نمونه­ گیری طبقه­ بندی ­شده تصادفی انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. به‎منظور تعیین ارتباط بین ویژگی­ های فردی پاسخگویان و نظرات آن­ها نسبت به تاثیر آتش ­سوزی جنگل­ها بر معیشت روستاییان، از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن بهره گرفته شد. یافته­ ها: نتایج نشان داد آتش ­سوزی جنگل­ها بر معیشت روستاییان به‎ترتیب بیشترین تاثیر را بر سرمایه طبیعی با ترکیب خطی غیروزن­دار ۴/۰۸، و کمترین تاثیر را بر سرمایه اجتماعی با ترکیب خطی غیروزن­ دار ۱/۶۳، داشته است. نتایج آزمون ضریب همبستگی نشان داد که بین میزان اراضی کشاورزی تحت تملک و سابقه کشاورزی پاسخگویان با دیدگاه آن­ها نسبت به تاثیر آتش ­سوزی جنگل­ها بر معیشت روستاییان یک رابطه مثبت و معنی­ دار وجود دارد. همچنین بین متغیر سن و تعداد افراد تحت تکفل با نظر پاسخگویان نسبت به تاثیر آتش ­سوزی جنگل ­ها بر معیشت یک رابطه منفی و معنی­ داری وجود دارد. یافته ­ها نشان داد که بین میزان تحصیلات و نظر پاسخگویان نسبت به تاثیر آتش سوزی جنگل­ها بر معیشت روستاییان، یک رابطه مثبت و معنی­ دار دارد. نتیجه ­گیری: جوامع محلی مورد مطالعه در این تحقیق متفقا باور دارند که آتش ­سوزی جنگل از طریق تاثیر بر سرمایه ­های طبیعی، مالی و انسانی بر معیشت آن­ها اثرات منفی دارد. لذا پیشنهاد می­گردد سازمان­های مسئول با برنامه ­ریزی و اجرای جنگلداری اجتماعی و مشارکتی، کارآمدی اقدام ­های حفاظتی، احیا جنگل­ها، و کاهش خسارات ناشی از آتش ­سوزی جنگل را تقویت نمایند.

کلیدواژه ها:

Capital ، Chehelchai ، Livelihood ، Protection ، Rural communities ، جوامع روستایی ، چهل­چای ، حفاظت ، سرمایه ، معیشت