بررسی اثر محلول پاشی اسید سالیسیلیک بر خصوصیات مورفو-فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی اسانس گیاه دارویی (Satureja bachtiarica Bunge.) تحت شرایط کم آبیاری

کشت گیاه دارویی و معطر مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge.) در شرایط خشک­سالی نیازمند بهره­ گیری از روش­های نوین برای دستیابی به ماده موثره دارویی بالاست. این پژوهش، به­ منظور بررسی اثرات محلول­پاشی اسید­­­سالیسیلیک با غلظت ۱ میلی­ مولار بر صفات مورفو-فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی اسانس مرزه بختیاری تحت شرایط آبیاری مختلف طی دو سال (۹۸-۹۹ و ۹۸-۹۷) در شهرکرد اجرا شد. آزمایش به­ صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل آبیاری در دو سطح مطلوب یا شاهد (بدون تنش - آبیاری در ۳۰ درصد تخلیه رطوبتی از ظرفیت زراعی یا F.C.) و کم­آبیاری (آبیاری پس از ۵۰ درصد تخلیه رطوبتی از F.C.) و عامل محلول پاشی برگی شامل شاهد (محلول پاشی حلال) و محلول­پاشی اسید سالیسیلیک (۱ میلی­مولار) در نظر گرفته شد. نمونه­ های اسانس از اندام هوایی قبل از گلدهی به روش تقطیر با آب استخراج و با استفاده از گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) تجزیه شدند. میزان کلروفیلa ،b  و کل در طول موج ۶۶۳ و ۶۴۵ نانومتر، کارتنوئیدها در ۴۷۰ نانومتر و مقدار پرولین نیز در طول موج ۵۲۰ نانومتر با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر تعیین گردید. نتایج نشان داد که غلظت­های پرولین (۱۳۹ درصد)، کلروفیلa  (۵۷ درصد)،b  (۴۶ درصد) و کل (۵۵ درصد)، میزان اسانس (۷ درصد) و مهم­ترین ترکیب اسانس یعنی کارواکرول (۷ درصد) با تنش کم­ آبی افزایش یافتند. اسید ­سالیسیلیک به­ عنوان یک عامل دفاعی، سبب کاهش اثرات منفی تنش کم­ آبی بر اکثر صفات مورد ارزیابی شد. بیشترین بازده اسانس (۱/۶۷ میلی­لیتر بر ۱۰۰ گرم وزن خشک)، بالاترین غلظت های کارواکرول (۴۵ درصد)، پارا-سیمن (۱۹ درصد) و تیمول (۱۱ درصد) در شرایط کم­ آبیاری و کاربرد اسید­سالیسیلیک در هر دو سال آزمایش به­ دست آمد. با توجه به نتایج حاصل، استفاده از اسید ­سالیسیلیک در شرایط تنش کم­ آبی برای ثبات کمیت و کیفیت عملکرد ماده موثره مرزه بختیاری پیشنهاد می­شود.

کلیدواژه ها:

پارا-سیمن ، تنش کم آبی ، کارواکرول ، ماده موثره ، مرزه بختیاری Satureja bachtiarica Bunge