ارزیابی و معرفی جمعیت های امید بخش گون علوفه ای (Astragalus spp.) به منظور احیاء مراتع نیمه استپی ایران (استان کردستان)

گون­ها (Astragalus spp.) از جنبه­های تولید علوفه، حفاظت خاک و غیره ارزشمند هستند. به­منظور ارزیابی استقرار و رشد گون­های علفی، تعداد ۱۰ اکسسشن متعلق به گونه هایAstragalus vegetus ،As. brevidens ،As. brachyodontus  ،  As. effususو As. cyclophyllus در سنندج در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار بررسی گردیدند. کاشت بذور در آبان ۱۳۹۷ و صفات درصد استقرار گیاه، شادابی عمومی، متوسط ارتفاع و قطر تاج بوته، تعداد شاخه در بوته، متوسط وزن تر و خشک بوته و نسبت وزن خشک به تر بوته در سال­های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰  اندازه­گیری گردید. مطابق نتایج تجزیه واریانس مرکب، اثرات ژنوتیپ و سال برای تمام صفات و اثرمتقابل سال × ژنوتیپ هم باستثنای درصد استقرار و درجه شادابی برای سایر صفات در سطح یک درصد معنی­دار بود. نتایج نشان داد که جوانه­زنی بذر گون احتمالا بواسطه خواب بذر یا نوعی مکانیسم تحمل تنش­های محیطی تدریجی بود و در سال ۱۴۰۰ میانگین درصد استقرار گیاهان ۳۷%، تعداد شاخه اولیه ۳/۷ عدد، ارتفاع و قطر تاج به­ترتیب ۲/۳۵ و ۹/۳۵ سانتی­متر، وزن تازه و خشک بوته به­ترتیب ۲/۶۸ و ۱/۳۹ گرم و نسبت وزن خشک به تر بوته ۵۸/۰ بود. در تجزیه به مولفه­های اصلی(PCA)، دو مولفه اصلی PC۱ وPC۲ حدود ۸۰% واریانس کل را توجیه و در بای پلات مربوطه ژنوتیپ­های با مقادیر بالای شادابی، ارتفاع و قطر تاج و وزن گیاه و بنابراین عملکرد بالای علوفه به­طور عمده در ناحیه سوم با مقادیر PC۱ منفی و مقادیر کوچک و غالبا مثبت PC۲ قرار داشتند. در کل، مطابق نتایج مقایسه میانگین­ها و تجزیه PCA، اکسسشن­ As. effusus دره­ شهداء (آذر غربی) و سه اکسسشن گونه As. vegetus   (زرشک قزوین، سارال کردستان و قره باغ آذر غربی) به­عنوان اکسسشن­های با عملکرد و اجزای عملکرد علوفه بالا و سازگار برای احیای مراتع مخروبه استان کردستان و مناطق مشابه معرفی می­گردد.

کلیدواژه ها:

گون (Astragalus spp.) ، استقرار گیاه ، عملکرد علوفه ، مرتع