مطالعه شیوه های بازنمایی مفهوم«خدا» در ساحت شعر و اندیشه «حافظ»

حافظ شاعر اندیشه­وری است که علاوه بر بیان تجربه­های عاطفی و احساسی، به دنبال بیان معنی و حقیقت این تجربه­ها و تاملات معنوی خود درلابه لای اشعارش می­باشد و می­توان ژرف­ساختی معرفتی را در کاربرد واژگان هستی­شناسانه « خدا ، انسان ، ملکوت ، جهان و ... » در شعر و اندیشه او جست وجو و کشف­کرد. در این میان ، واژه و مفهوم «خدا»  از پربسامدترین مفاهیم کلیدی دیوان حافظ است. این تحقیق به شیوه توصیفی-تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که : «خدا» در شعر و اندیشه حافظ چه معنا یا مفاهیمی دارد؟ یافته­ها حاکی از آن است که: اندیشه و نگاه معرفتی  حافظ در فضایی «خدامحورانه» طرح می­شود این نگاه معرفتی از قرآن و متون عرفانی متاثر است و کهن­الگوی داستان آفرینش و ماجرای خلقت و هبوط حضرت  آدم دستمایه نگره و انگاره حافظ به حقیقت جهان هستی است  اما نحوه، رنگ و جنس  نگرش خداباورانه در شعر او یکدست نیست و می­توان مصادیق پرشماری برای رویکردهای عامیانه، عابدانه، وحدت وجودی، شهودی و... در دیوان او ارائه­کرد و زمینه­هایی از اندیشه­های رایج در آن روزگار را  _ از قبیل: کلام اشعری ، نگاه جبرگرایانه، اندیشه­های صوفیانه و کلامی و…_ در شعر خواجه سراغ­گرفت و نشان­داد اما نگرش او غالبا شخصی ، ابتکاری و مستقل می­نماید و رویکرد «عاشقانه و دوستانه» از حضور معنادارتری در فحوای شعرش برخوردار است.

کلیدواژه ها:

مفهوم خدا ، انسان ، شعر و اندیشه حافظ ، معناشناسی