ارزیابی رویکرد توسعه اراضی دیم در مدیریت و برنامه ریزی بهینه منابع آب

نیاز به تولید محصولات کشاورزی از یک سو و محدودیت منابع آب، به عنوان عامل مهم در تولیدات کشاورزی از سویی دیگر، منجر به تشدید کم آبی در بسیاری از نقاط جهان شده است. سازمان بین المللی مدیریت آب (IOM) با تاکید بر مدیریت آب آبیاری از طریق توسعه اراضی دیم، امکان افزایش تولیدات مواد غذایی را در جهان پیش­بینی کرده است. در مطالعه حاضر با توجه به نقش موثر رویکرد توسعه کشت دیم در برنامه­ریزی و مدیریت بهینه منابع آب، با استفاده از مدل هیدرولوژیکی SWAT به ارزیابی توزیع زمانی و مکانی ذخیره رطوبت خاک به منظور پایش مناطق مستعد و کاهش عدم قطعیت زراعت دیم، در سطح زیر حوضه های حوضه آبریز خرم­آباد پرداخته شده است. نتایج نشان داد، پتانسیل ذخیره رطوبتی خاک، بین ۶۰۰ تا ۴۲۰ میلی­متر در سال است. ازاین رو می­توان از میان الگوی زراعی موجود کشت محصولات گندم، جو، نخود و عدس به صورت دیم کشت نمود جایگزینی زراعت دیم محصولات مذکور می­تواند ۶۱/۱۵۳ میلیون مترمکعب، صرفه­جویی آب مصرفی حاصل از تغییر کشت آبی به دیم را به همراه داشته باشد. در دشت­های مرکزی و کمالوند ۱۷۹۰۰ هکتار به کشت محصولات آب­بر یونجه، هندوانه، سیب­زمینی و برنج اختصاص داده شده است. جایگزین نمودن محصولات آب­بر با محصولات زراعی باارزش اقتصادی بالا و نیاز آبی پایین مانند زعفران و موسیر باعث صرفه­جویی ۶۸/۱۱۷ میلیون مترمکعب آب آبیاری در یک فصل زراعی خواهد شد. نتایج نشان داد که تغییر الگوی آبیاری محصولات مستعد زراعت دیم از آبی به دیم و همچنین حذف محصولات آب­بر، در مجموع باعث صرفه­جویی ۲۹/۲۷۱ میلیون مترمکعب آب مصرفی طی یک دوره زراعی می­شود.

کلیدواژه ها:

محدودیت منابع آب ، ذخیره رطوبت خاک ، تغییر الگوی کشت ، SWAT