تعیین مناطق احداث دیوار حائل به منظور کاهش سیل گیری اراضی روستای مهرگرد در اثر جریان سیلابی ناشی از شکست سد خاکی قره آقاچ

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: شکست سد و رها­شدن آب ذخیره ­شده پشت سد به­ عنوان یکی از مهم­ترین مسائل در طراحی سد­ها بوده و لازم است به وقوع و عواقب آن توجه گردد. بنابراین سیاست­ گزاران و دولت­مردان موظف هستند جهت جلوگیری از وقوع خطرات احتمالی ناشی از شکست سد­ها اقداماتی را انجام دهند. از جمله این اقدامات می­ توان به ایجاد دیوار حائل در مسیر جریان سیلاب ناشی از شکست سد­ها اشاره نمود. مواد و روش ها: در تحقیق حاضر به تعیین و بررسی ایجاد دیوار حائل در مسیر جریان سیلاب ناشی از شکست سد خاکی قره آقاچ در فواصل و سناریو­های مختلف پرداخته شده است. پارامتر­های ناشی از شکست سد با استفاده از مدل BREACH تعیین و سپس اطلاعات آن وارد نرم­ افزار HEC-RAS شده است. یافته ها: نتایج نشان داد برای حالتی­ که روزنه در تراز ۲۴۵۱ متر از بدنه سد ایجاد گردد، از ۵۰ مقطع مورد بررسی ۱۸ مقطع از طرف ساحل سمت راست و یا ساحل سمت چپ و یا هر دو تعرض می­ نماید. در مقطع حد فاصله ۳۰۰ متری از سد، جریان آب به ارتفاع ۱/۷۴ متر از ساحل سمت راست و جریان آب به ارتفاع ۲/۵۵ متر از ساحل سمت چپ تعرض می­ نماید. در فاصله ۲۲۰۰ متری از سد، جریان آب به ارتفاع ۵/۱۵ متر از ساحل سمت راست و به ارتفاع ۰/۵۱ متر از ساحل سمت چپ تعرض می­ نماید. در مقطع ۳۰۰۰ متری از سد جریان آب به ارتفاع ۳/۳۹ متر از ساحل سمت چپ تعرض می ­نماید. در مقطع ۳۱۰۰ متری از سد، جریان آب به ارتفاع ۲/۶۸ متر از ساحل سمت چپ تعرض می­ نماید. در فاصله ۴۴۰۰ متری از سد جریان آب به ارتفاع ۱/۱۹ متر از ساحل سمت راست تعرض می ­نماید. نهایتا مقطع ۴۷۰۰ از سد جریان آب به ارتفاع ۳/۴۸ متر از ساحل سمت راست تعرض می ­کند. این در حالیست­ که اگر در تراز ۲۴۴۶ متر از بدنه سد روزنه ­ای ایجاد گردد، از ۵۰ مقطع مورد بررسی ۱۵ مقطع از ساحل سمت راست و یا ساحل سمت چپ و یا هر دو تعرض می ­نماید. بنابراین در این حالت در مقطع حد فاصله ۳۰۰ متری از سد جریان آب به ارتفاع ۰/۸ متر از ساحل سمت راست و همچنین جریان آب به ارتفاع ۲/۱۲ متر از ساحل سمت چپ تعرض می­ نماید. در فاصله ۲۲۰۰ متری از سد، جریان آب به ارتفاع ۴/۲۱ متر از ساحل سمت راست تعرض می­ کند. در فاصله ۳۰۰۰ متری از سد، جریان آب به ارتفاع ۲/۸۶ متر از ساحل سمت چپ تعرض می ­نماید. در مقطع ۳۱۰۰ متری از سد، جریان آب به ارتفاع ۲/۲۳ متر از ساحل سمت چپ تعرض می­ کند. در فاصله ۴۴۰۰ متری از سد جریان آب به ارتفاع ۰/۹ متر از ساحل سمت راست تعرض می ­نماید. نهایتا در فاصله ۴۷۰۰ متری از محل سد جریان آب به ارتفاع ۲/۹۷ متر از ساحل سمت راست تعرض می ­نماید. نتیجه گیری: مناطق با احتمال سیل­ گیری بیشتر و با اولویت برای احداث دیوار حائل مشخص شد. شکست سد در تراز ۲۴۵۱ نسبت به تراز ۲۴۴۶ سبب سیل­ گیری مقاطع بیشتری در طرفین رودخانه مهرگرد خواهد شد. در بین مقاطع مورد بررسی بیشترین تعرض جریان آب در فاصله ۲۲۰۰ متری و مربوط به زمانی­ است که در تراز ۲۴۵۱ متری از بدنه سد روزنه ایجاد گردد که با توجه به موقعیت حساس ­تر آن نسبت به سایر مقاطع اهمیت خاص­ تری یافته و نیاز به احداث دیوار حائل است.

کلیدواژه ها:

BREACH model ، Dam failure ، Ghare Aghach Dam ، HEC-RAS software ، Retaining wall ، دیوار حائل ، سد قره­ آقاچ ، شکست سد ، مدل BREACH ، نرم ­افزار HEC-RAS