گونه شناسی ساختاری و محتوایی کتیبه های چهار ایوان صحن عتیق حرم مطهر رضوی

کتیبه و کتیبه نگاری از هنرهایی است که در ثبت وقایع، از ادوار گذشته مرسوم بوده است. پیشینه این هنر به سنگ نوشته ها و الواح گلی می رسد. در هنرهای اسلامی، کتیبه نقش بنیادینی در متجلی ساختن روح معنویت ایفا می­کند، چرا که این هنر از منشا حقیقت یا جوهر معنوی قرآن کریم سرچشمه می گیرد و هنرمندان مسلمان در طول تاریخ همواره سعی کرده­اند با استفاده از خطوط و کتیبه­نگاری حضور خداوند را در همه جا تداعی کنند؛ این موضوع به­خصوص در مکان های مذهبی، بسیار حائز اهمیت بوده و در حرم مطهر رضوی که جایگاه معنوی والایی دارد بسیار مشهود است. در صحن عتیق حرم مطهر رضوی کتیبه های ارزشمندی وجود دارد که متعلق به ادوار مختلف تاریخی می باشد. در این مقاله سعی می­شود به روش توصیفی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی، ضمن بررسی وجه اشتراک و افتراق ساختار کتیبه ها، آن ها را از نظر مضمون و محتوا در هر دوره تاریخی مطالعه کرده و ارتباط بین موضوع با جایگاه آن در بنا نیز بررسی شود. دستاوردهای پژوهش نشان می­دهد کتیبه­ها علاوه بر تزیین بنا برای تلطیف فضا و تجلی حضور پروردگار و انعکاس معنوی سخنان اولیای خدا و ادعیه کاربرد داشته و باعث ارتباط معنوی بین انسان با پروردگار هستی می­شود؛ همچنین با توجه به مضمون هر کتیبه، جایگاه خاصی برای آن در بنا تعیین شده که از دوران تیموری به ادوار بعد انتقال یافته اما با توجه به فرهنگ و شرایط اجتماعی هر دوران دچار تغییر و دگرگونی شده است.

کلیدواژه ها:

حرم رضوی ، کتیبه ، ایوان های صحن عتیق ، گونه شناسی ، ساختار و محتوا