پهنه بندی شدت سیل خیزی در حوضه ی آبریز میشخاص به کمک تحلیل عاملی- خوشه ای

چکیده سیل یکی از انواع بلایای طبیعی می­باشد که همه ساله خسارات زیان­باری را در سراسر جهان و از جمله ایران به وجود می­آورد. بنابراین، شناسایی این پدیده و پارامترهای موثر در وقوع سیل­خیزی در حوضه­های آبریز ضرورتی اجتناب­ناپذیر است. پژوهش حاضر در صدد ارائه روشی برای پهنه­بندی پتانسیل سیل­خیزی در حوضه­ی آبریز میشخاص در ایلام می­باشد. در این تحقیق حوضه­ی آبریز میشخاص در استان ایلام به ۱۲ زیرحوضه تقسیم و برای هر زیرحوضه ۲۸ پارامتر ژئومتری، اقلیمی، نفوذپذیری و فیزیوگرافی مانند؛ مساحت، محیط، طول و شیب آبراهه­ی اصلی، طول و شیب حوضه، زمان تمرکز، ضریب شکل و متغیر بارش، تاج پوشش گیاهی ،CN و دبی با استفاده از نرم­افزار ArcGIS محاسبه شد. برای تعیین شدت سیل­خیزی زیرحوضه­ها از روش آماری تحلیل عاملی- خوشه­ای استفاده و داده­های ۲۸ متغیر زیرحوضه­ها توسط نرم­افزار SPSS پردازش و در قالب ۵ عامل اصلی (شکل، آبراهه، شیب، زهکشی و رواناب) خلاصه شد. نتایج این پژوهش نشان داد که عامل شکل با مقدار ویژه ۶۴/۷ مهم­ترین عامل در سیل­خیزی حوضه­ی مورد مطالعه است، عوامل آبراهه، شیب، زهکشی و رواناب به ترتیب با مقدار ویژه ۶۵/۴، ۵۶/۲،۷۵/۱ و ۶۱/۱ در رتبه­های بعدی قرار دارند. در ادامه، حوضه­ی مورد مطالعه بر اساس امتیاز عاملی به ۳ طبقه­ی سیل­خیزی زیاد، متوسط و کم تقسیم و نقشه­ی پهنه­بندی شدت سیل­خیزی زیرحوضه­ها ترسیم شد. زیرحوضه­های (۹،۸،۵،۳) در عامل شکل، زیرحوضه­های (۱،۶،۱۱) در عامل شیب، زیرحوضه­های (۲، ۷) در عامل زهکشی و در عامل رواناب نیز زیرحوضه­های (۴،۱۰،۱۲) دارای شدت سیل­خیزی زیادی هستند. زیرحوضه­ها از نظر مشابهت پتانسیل سیل­خیزی، فرسایش، پوشش گیاهی و تاثیرات عملکرد انسانی نیز به ۳ گروه با شدت سیل­خیزی زیاد، متوسط و کم تفکیک شده­اند.

کلیدواژه ها:

سیل ، معیار ، اقلیم ، طبقه بندی ، چرخش وریماکس ، میشخاص