اندوخته و پویایی کربن خاک پس از آتش سوزی در مراتع نیمه استپی چهارمحال و بختیاری

آتش­سوزی پوشش گیاهی مراتع یکی از دخالت­های مهم بشر در اکوسیستم است که می تواند فرایندهای این اکوسیستم­ها به ویژه معدنی شدن کربن خاک را دگرگون سازد. هدف از این پژوهش، بررسی پیامد آتش سوزی پوشش گیاهی بر توزیع ماده آلی و توان معدنی شدن کربن خاک (تنفس میکروبی) در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. برای آن، مراتعی با تاریخچه ی آتش سوزی گوناگون که در سال های ۱۳۸۷، ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ به ترتیب ۳، ۲ و ۱ سال پیش از این بررسی دچار آتش سوزی شده بودند، گزینش گردید. نمونه­­برداری از دو لایه رویین (۱۰-۰ سانتی­متر) و زیرین (۲۵-۱۵ سانتی­متر) خاک، از هر جایگاه دچار آتش­سوزی و جایگاه کنار آن که دچار آتش نشده بود (شاهد) در ۹ تکرار (سرهم ۱۰۸ نمونه) انجام شد. سپس پیامد آتش بر اندوخته ماده آلی خاک، معدنی شدن کربن، تندی معدنی شدن کربن در کل خاک و خاکدانه های درشت و ریز با آزمون t مستقل در سطح احتمال ۵ درصد بررسی شد. این پژوهش نشان داد که اندوخته ماده آلی خاک در نمونه های رویین، ۱ و ۲ سال پس از آتش سوزی در برابر شاهد به­طور معنی­دار کاهش یافت. آتش سبب کاهش معنی­دار معدنی شدن کربن تنها در لایه رویین ۱ سال پس از آتش شد، به گونه­ای که کربن معدنی شده خاک در برابر شاهد ۲۲ درصد کاهش یافت. پیامد آتش سوزی بر تندی معدنی شدن کربن خاک ۱ و ۲ سال پس از آتش در برابر مناطق شاهد معنی دار بود و تندی معدنی شدن کربن خاک در این تیمارها در برابر شاهد به ترتیب ۳۴ و ۲۲ درصد افزایش یافت. افزون بر آن، معدنی شدن کربن در لایه رویین و زیرین بخش درشت ماده آلی در تیمار ۱ سال پس از آتش در برابر شاهد کاهش معنی­دار نشان داد. در مجموع می­توان دریافت که آتش سوزی در سال های نخستین پس از رخداد آن سبب کاهش تندی انباشت کربن[۱] در خاک شد، که با گذشت زمان پیامدهای زیانبار آن بر خاک تا اندازه­ای کاهش یافت.

کلیدواژه ها:

آتش سوزی ، انباشت کربن ، اندوخته ماده آلی ، تنفس میکروبی ، مراتع نیمه استپی