مطالعه تطبیقی شعائر، قاب بندی و نقوش مسکوکات ادوار حکومت نادرشاه افشار و کریم خان زند

افشاریان و زندیان سهم اندکی از منابع مکتوب تاریخ هنر ایران دارند. توجه بیش تر به دستاوردهای هنری صفویان و قاجار یکی از دلایل مغفول ماندن هنر دوران افشار و زند است. سکه به عنوان وجه مبادلات تجاری میان اقوام و ملل علاوه بر بعد اقتصادی از منظر فرهنگی و هنری نیز قابل مطالعه است. به ویژه با گذر زمان سکه، اسکناس و سایر ابزارهای معاملاتی کارکردی فراتر از نقش اولیه خود یافته و به مثابه سند، اطلاعاتی در بردارد. مطالعات مقدماتی این پژوهش نشان از تفاوت شکلی و محتوایی شعائر، قاب بندی و نقوش سکه های اعصار نادرشاه افشار و کریم خان زند داشت. با این حساب، درک شباهت ها و تفاوت های سه مولفه نوشتار، قاب بندی و نقوش سکه های دو دوره ذکر شده هدف اصلی پژوهش است. این پژوهش از نوع کیفی و روش انجام آن مرکب از رویکردی توصیفی و تحلیلی است. گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و نمونه های مطالعاتی با توجه به میزان دسترسی انتخاب شده است. روش نمونه گیری غیراحتمالی بوده و با توجه به نمونه های موجود و منطبق با سنجه های مساله پژوهش از میان سکه های ضرب شده در اصفهان، شیراز، تبریز، مازندران و قزوین موارد تعیین شد. یافته ها نشان از آن دارد که، نگرش و سیاست هر دو پادشاه در شکل دهی نظام نوشتاری و تصویری سکه ها نقشی موثر داشته است. نادرشاه افشار ملهم از سیاست خارجی رفتار نموده و کریم خان زند سعی در تحکیم پیوند با سنت شاهان صفوی داشته است. آگاهی از میزان تنوع شعائر در مسکوکات نادرشاه افشار و قاب بندی در دوره کریم خان زند و شباهت در نقوش سکه های هر دو دوره اصلی ترین یافته پژوهش است.

کلیدواژه ها:

سکه ، کریم خان زند ، نادرشاه افشار ، نقوش ، قاب بندی ، شعائر