وزن هجایی (ایقاعی) در زبان فارسی

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 317

فایل این مقاله در 24 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_LSI-17-33_003

تاریخ نمایه سازی: 17 دی 1401

چکیده مقاله:

وزن هجایی وزنی است که از تکرار منظم درنگ ها (یعنی مکث در پایان واژه) و نیز ایجاد پاره های مساوی و گاه نامساوی از حیث تعداد هجاها، پدید می آید. محل درنگ یا مکث پایان واژه به قدری در این وزن اهمیت دارد که می توان آن را مهم ترین عامل برای تعیین نوع وزن در این نوع اشعار دانست. کمیت هجاها و نیز تکیه وزنی اهمیت چندانی در ساختار وزن هجایی ندارد و به همین دلیل این وزن دارای تفاوتی ماهوی با دو وزن اصلی شعر فارسی، یعنی وزن کمی اشعار عروضی از یک سو، و وزن تکیه ای-هجایی شعرهای عامیانه از سوی دیگر است. وزن هجایی بیشتر خاص زبان های هجا-زمانی مانند زبان فرانسوی است که هجاهای آن دارای کمیت های مساوی هستند، اما گاهی به علل تاریخی و فرهنگی نمونه هایی از آن در زبان هایی مانند فارسی نیز که دارای هجاهایی با کمیت های گوناگون است مشاهده شده است. گرچه وزن هجایی از وزن های اصلی در زبان فارسی نیست، از قدیم تا به امروز اشعاری بدین وزن در زبان فارسی سروده شده است که در این مقاله به گردآوری و تحلیل آنها می پردازیم. در این مقاله پس از بحث مختصری درباره رده شناسی وزن های گوناگون جهان، به معرفی و بررسی این وزن در فارسی می پردازیم و نشان می دهیم که اولا شاعران برای سرودن اشعاری به وزن هجایی در زبان فارسی، عمدتا از هجاهای بلند (سنگین) استفاده می کنند، ثانیا تمام مکث های موجود در این وزن از نوع درنگ است، یعنی مکثی که منطبق بر مرز پایان واژه یا گروه واجی است، و ثالثا گرچه پایان هر پاره در این شعر با نوعی تکیه یا برجستگی همراه است، این تکیه نه از نوع تکیه واژگانی یا وزنی، بلکه از نوع تکیه زیروبمی است و دارای نقشی صرفا ثانوی در ساختار اصلی وزن است. در این مقاله همچنین شیوه ای را برای طبقه بندی وزن های هجایی فارسی و نیز نمایش مختصات وزنی آنها عرضه داشته ایم.

کلیدواژه ها:

رده شناسی وزن ها ، وزن هجایی ، شعر هجایی فارسی

نویسندگان

امید طبیب زاده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • اسلامی، محرم (۱۳۸۴). واج شناسی؛ تحلیل نظام آهنگ زبان فارسی. ...
  • بی جن خان، محمود و ماندانا نوربخش (۱۳۸۵). «واج شناسی ...
  • پناهی، غلامرضا (۱۳۹۹-۱۳۹۵). آشنایی با اوزان عروضی. ۵جلد، تهران: انتشارات ...
  • جاهد جاه، عباس (۱۳۹۳). «بررسی درنگ شعری در وزن شعر ...
  • سامعی، حسین (۱۳۷۴). «تکیه فعل در زبان فارسی؛ بررسی مجدد». ...
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۶۸). موسیقی شعر. تهران: آگاه ...
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۹۲). با چراغ و آیینه؛ در جستجوی ...
  • صادقی، وحید (۱۳۹۷). ساخت نوایی زبان فارسی؛ تکیه واژگانی و ...
  • طبیب زاده، امید (۱۳۸۳). «تکیه پایه در شعر عروضی فارسی». ...
  • طبیب زاده، امید (۱۳۸۷). نگاهی به شعر نیما یوشیج؛ بحثی ...
  • طبیب زاده، امید (۱۳۸۹). «ساخت وزنی در شعر عروضی فارسی». ...
  • طبیب زاده، امید (۱۳۹۹الف). تحلیل وزن شعر عامیانه فارسی. تهران: ...
  • طبیب زاده، امید (۱۳۹۹ب). «رساله دکتری در وزن شعر فارسی ...
  • طبیب زاده، امید (۱۳۹۹پ) «نقش تکیه در تقطیع وزن شعر ...
  • کمالی، مهدی (۱۳۹۸). «تحلیل و طبقه بندی وزن هایی که ...
  • میرطلایی، مائده السادات (۱۳۹۶). رده‎شناسی وزنی صورت‎های شعری برخی زبان‎های ...
  • نجفی، ابوالحسن (۱۳۹۵). وزن شعر فارسی (درس نامه). به همت ...
  • نجفی، ابوالحسن (۱۳۹۷). طبقه بندی وزن های شعر فارسی. به ...
  • وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۵۷). بررسی وزن شعر عامیانه. تهران: آگاه ...
  • وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۶۳). «اوزان ایقاعی در شعر فارسی». مجله ...
  • وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۷۰). حرف های تازه در ادب فارسی. ...
  • Aroui, J. L. (۲۰۰۹). "Introduction: Proposal for Metrical Typology". Towards ...
  • Elwell-Sutton, L. P. (۱۹۷۶). The Persian Metres. Cambridge University Press ...
  • Gasparov, M. L. (۱۹۹۶). A History of European Versification. Translated ...
  • Giamatti, B. (۱۹۷۲). “Italian”. Versification; Major Language Types. W. K. ...
  • Jakobson, R. (۱۹۳۳). "Ueber den Versbau der serbokroatischen Volksepen". Archives ...
  • Jakobson, R. (۱۹۵۲). "Slavic epic verse: studies in Comparative metrics". ...
  • Jakobson, R. (۱۹۶۶). Selected Writings IV: Slavic Epic Studies. The ...
  • Jakobson, R., & L. R. Waugh (۱۹۷۹). The Sound Shape ...
  • Kahnemuyipour, A. (۲۰۰۳). "Syntactic Categories and Persian Stress", in: Natural ...
  • Kahnemuyipour, A. (۲۰۱۸). "Prosody", in: The Oxford Handbook of Persian ...
  • Lotz, J. (۱۹۶۰). "Metric Typology", in: Style in Language. T. ...
  • Lotz, J. (۱۹۷۲). "Elements of Versification", in: Versification; Major Language ...
  • Lotz, J. (۱۹۷۲). "Elements of Versification", in: Versification; Major Language ...
  • Nespor, M. & Vogel, I. (۲۰۰۷). Prosodic Phonology; With a ...
  • نمایش کامل مراجع