تحلیل و پایش زمانی و مکانی خشکسالی با استفاده از محصولات سنجنده MODIS (مطالعه موردی استان اصفهان)

خشکسالی یک خطر طبیعی است که تاثیر قابل توجهی بر جنبه های اقتصادی، کشاورزی، زیست محیطی و اجتماعی دارد. از این رو پایش و بررسی این پدیده امری مهم و حیاتی می باشد. تحقیقات زیادی نیز در این خصوص و بر اساس شاخص های استخراج شده از داده های ماهواره ای صورت گرفته است. در تحقیق حاضر به پایش خشکسالی بر اساس شاخص VHI استخراج شده از داده های ماهواره ای انجام گرفته است. این شاخص ترکیبی از دو شاخص وضعیت پوشش گیاهی (VCI) و شاخص وضعیت دما (TCI) می باشد، که جهت محاسبه این دو شاخص از محصولات MOD۱۳ و MOD۱۱ سنجنده MODIS که به ترتیب مربوط به شاخص گیاهی تفاضلی نرمال شده (NDVI) و دمای سطح زمین (LST) می باشد, در بازه زمانی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ میلادی استفاده گردید. ارزیابی شاخص دورسنجی (VHI) با استفاده از شاخص بارش استانداردشده (SPI) صورت گرفت، به این صورت که ضریب همبستگی مقادیر سالانه شاخص SPI،۱۴ ایستگاه سینوپتیک منطقه مطالعاتی با مقادیر شاخص VHI در همان ایستگاه ها در بازه زمانی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ میلادی محاسبه شد. نتایج، ضریب همبستگی بین ۶۴/۰ تا ۸۱/۰ در سال های مدنظررا نشان دادکه بیشترین آن مربوط به ایستگاه نجف آباد و کمترین آن مربوط به ایستگاه مبارکه می باشد. به طور میانگین ضریب همبستگی ۷۱/۰ بین دو شاخص SPI و VHI وجود دارد، که نشان دهنده همبستگی بالا و قابل قبول بودن شاخص VHI در پایش تغییرات زمانی و مکانی خشکسالی در نواحی مختلف استان می باشد. درنهایت نقشه های درجه شدت خشکسالی (بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ میلادی) بر اساس شاخص VHI که در ۵ طبقه خشکسالی بسیار شدید، خشکسالی شدید، خشکسالی متوسط, خشکسالی خفیف و غیر خشکسالی، تهیه شده بود، موردبررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که علم سنجش ازدور و استفاده از شاخص VHI می توانند به عنوان یک جایگزین مناسب برای شاخص های هواشناسی باشند، که به طور قابل اطمینان جهت پایش خشکسالی در محدوده های وسیع مورداستفاده قرار گیرند.

کلیدواژه ها:

اصفهان ، خشکسالی ، MODIS ، VHI