رهنمودهای نظریه بازی ها برای حکمرانی پایدار منابع آبی مشترک (مطالعه موردی: مناقشه آبی دریاچه ارومیه)

محدودیت موجودی قابل برداشت و اشتراک در حق بهره مندی از منابع آبی مشترک، زمینه ساز افزایش رقابت و بروز مناقشه بین ذی نفعان می شود. در چنین شرایطی، معمولا آنان با ترجیح دادن منافع شخصی کوتاه مدت و بدون در نظر گرفتن پیامدهای جانبی رفتارشان، به بهره برداری بیش از اندازه بهینه روی می آورند که ضمن به بار آوردن خسارات محیط زیستی، در بلندمدت، موجب زیان خودشان نیز می شود. نظریه بازی ها، ابزار مناسبی برای بررسی رفتارهای غیرهمکارانه ذی نفعان و نتایج ناشی از آن در چنین مناقشاتی به شمار می رود. در این پژوهش، از طریق تحلیل استراتژیک تعاملات ذی نفعان منابع آبی حوزه آبریز دریاچه ارومیه به کمک یکی از مدل های غیرهمکارانه نظریه بازی ها موسوم به مدل گراف برای حل مناقشه، توصیه هایی برای حل اختلاف بین آن ها و سیاست گذاری و حکمرانی پایدار منابع آبی مشترک این حوزه ارائه شده است. بر اساس نتایج این تحقیق، از دیدگاه استراتژیک، عامل اصلی بروز بحران دریاچه ارومیه، رفتار مبتنی بر عقلانیت فردی ذی نفعان است. این امر، موجب تمرکز آنان بر افزایش منافع اقتصادی فعالیت های کشاورزی و غفلت از پیامدهای محیط زیستی و اقتصادی- اجتماعی ناشی از نابودی دریاچه شده است. به طوری که هم اکنون، اصرار همه ذی نفعان به افزایش برداشت از منابع آبی مشترک و محدود بالادست حوزه، دستیابی به راه حل همکارانه را دشوار کرده است. نتایج به دست آمده نشانگر آن است که جلوگیری از تداوم وضع موجود و رهایی از بن بست کنونی، مستلزم دخالت فعال هیئت دولت به منزله تصمیم گیرنده ارشد حاکمیتی و ملزم کردن ذی نفعان به توقف طرح های ایجادکننده حقابه جدید در حوزه است.

کلیدواژه ها:

حکمرانی پایدار ، دریاچه ارومیه ، مدل گراف برای حل مناقشه ، منابع آبی مشترک ، نظریه بازی ها