تغییرات کاربری اراضی و آثار آن بر کیفیت آب رودخانه (مطالعه موردی: حوزه آبخیز کرخه)

در شرایط اقلیم خشک و نیمه خشک کشور و کمبود منابع آب شیرین، حساسیت نسبت به کیفیت آب رودخانهها و عوامل موثر بر آنها، ضروری است. حوزه آبخیز کرخه درچند دهه اخیر دستخوش تغییرات کاربری اراضی گسترده ای شده است. خشکسالی و استفاده نادرست از اراضی مهم ترین عوامل کاهش حجم و کیفیت منابع آب حوضه بوده اند. در این تحقیق ابتدا تغییر سطح کاربریهای موجود در حوضه در دو دوره زمانی ۱۳۶۷ و ۱۳۸۱ در پنج زیرحوضه، با استفاده از سنجندههای TM و ETM ماهواره لندست بررسی شد، سپس تغییرات کیفیت آب رودخانه در دوره ۱۴ ساله مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز کرخه به سمت کاهش اراضی مرتعی، جنگلی، باغها و اراضی زراعی و افزایش اراضی بایر، پیش رفته است. مساحت اراضی شهری در کل سطح حوضه از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۸۱، از ۱۹۰۵۱ به ۲۷۷۹۴ هکتار رسیده است. همچنین بررسی تغییرات کاربری اراضی در زیرحوضههای موجود به صورت جداگانه، نشان از افزایش اراضی شهری در اکثر زیرحوضه ها داشته است. از سوی دیگر بررسی کیفیت آب رودخانه کرخه کاهش شدید کیفیت آب را، به صورت افزایش در مشخصه های EC، TDS، SAR و آنیون ها و کاتیون ها در دوره مطالعاتی نشان می‎دهد. بنابراین نتایج به دست آمده حاکی از کاهش کیفیت آب رودخانه کرخه در نتیجه تغییرات کاربری اراضی است؛ همچنین بررسی آمار موجود در منطقه، نشان از وقوع خشکسالی در سال آبی۷۷ -۷۹ داشت، که این واقعه نیز می تواند با کاهش دبی آب رودخانه باعث تشدید کاهش کیفیت آب شده باشد.

کلیدواژه ها:

تصاویر ماهواره ای TM و ETM ، تغییر کاربری اراضی ، رودخانه کرخه ، کیفیت آب