توحید در قرآن و عرفان(رشد اخلاقی)«مطالعه موردی: توحید در ستایش»

ستایش یا معادل عربی آن، حمد به معنای پسندیدن صفتی زیبا یا فعلی نیکو و واکنش فطری در برابر آن است، قرآن مجید در آیه ۳۶ سوره جاثیه، ستایش را تنها متعلق به خدا دانسته و برای اثبات آن، برهان­هایی اقامه­می­کند، مفسران گوناگون براساس منابع تفسیری، هریک استدلال آیه را به گونه­ای تقریرکرده­اند؛ برخی براساس معنایی که برای واژه رب، که در آیه مذکور است، برگزیده­اند و بعضی با توجه به سیاق آیات پیشین سوره. بررسی تطبیقی این دیدگاه­ها در این مقاله نشان­می­دهد که مفهوم واژه حمد به تدریج از ستایش نعمت به ستایش زیبایی تغییرکرده­است، همچنین شباهت­های متعدد میان مفاتیح الغیب و الجامع البیان، احتمال تاثیر جدی فخر رازی از طبری را تقویت­می­کند، روش آلوسی در استفاده از سیاق برای اثبات توحید در ستایش و تاثیر آن در تفاسیر بعدی نیز حائز اهمیت است. غایت عرفان اسلامی توحید است (مشاهده یگانگی خدا) به طوری که وجود مطلق است و هیچ چیز غیر از او و تجلیاتش، وجود ندارد که لازمه این مشاهده، فنا دیدن همه چیز در حق تعالی است. نقش توحید در رشد اخلاقی چنان سازنده است که از انسان با انگیزههایش، که خود منشا بسیاری از ناهنجاریهای اخلاقی است، انسان کامل خالی از رذایل اخلاقی و آراسته به فضایل اخلاقی میسازد و تمام ابعاد وجودی انسان، اعم از مادی و معنوی را در جهت کمال مطلق و بینهایت و جاودانه قرارمیدهد.

کلیدواژه ها:

قرآن ، عرفان ، توحید ، توحید در ستایش رشد اخلاقی