بررسی ویژگی های ژئوشیمی آلی و ایزوتوپی نهشته های بیتومین در حوضه رسوبی اواخر کرتاسه- پالئوسن لرستان (به طور موردی نواحی کوهدشت، پلدختر و سپیددشت)

منطقه مورد مطالعه جزئی از زون زاگرس چین خورده است و در حوضه  رسوبی لرستان قرار دارد که در این راستا سه منطقه با پتانسیل بالایی از بیتومین انتخاب شد که شامل منطقه شمالی کوهدشت، شمال خاور پلدختر و جنوب خاور سپیددشت می باشند. در مناطق مورد مطالعه بیتومین ها به صورت رگه هایی در میان شکستگی ها و به صورت میان لایه هایی با سنگ میزبان رخنمون دارند که ستبرای این رگه ها بین ۱۰ سانتی متر تا بیش از ۵/۱ متر می باشند. مطالعات صحرایی نشان داد که بیتومین های مورد مطالعه در شیل های سازند امیران توسعه پیدا کرده اند. بر پایه نتایج حاصل از ژئوشیمی آلی، ۱۰/۸۰ تا ۶۰/۹۳ درصد ترکیبات اشباع شده قابل استخراج در رده آسفالتن ها قرار می گیرند و از نظر بلوغ حرارتی (پختگی مواد آلی) کیفیت بسیار مطلوبی دارند. نمونه های مورد مطالعه در یک محیط رسوبی کاهیده (احیا) تا کمی کاهیده شکل گرفته اند. رسم نمودار Homohopane C۳۴/C۳۵ در برابر Hopane C۲۹/C۳۰ برای بیتومین های مورد مطالعه نشان داد که سنگ مولد نمونه های مورد مطالعه  ماهیتی کربناته و آواری دارند. این موضوع را می توان با توجه به سنگ شناسی سازندهای مولد بیتومین ها مانند سازندهای ایلام و گورپی در مناطق مورد مطالعه توجیه کرد. نمودار مثلثی استران های منظم (m/z=۲۱۷) برای بیتومین های مورد مطالعه نشان داد که منشا ترکیبات آلی بیتومین های مورد مطالعه غالبا" دریایی با مقدار کمی ورود از محیط های خشکی است. تهی شدگی شدید در ایزوتوپ کربن (میانگین ۸۳/۲۸- پرمیل) دلالت بر منشا ارگانیکی و توده های زیستی (Biomass) در این نمونه ها دارد. از طرفی ترکیبات سولفور با تهی شدگی (۱۶/۱۲ - پرمیل) بیانگر تشکیل در یک محیط رسوبی کاهیده تا نیمه کاهیده دارد و داده های ایزوتوپ اکسیژن (۰۳/۱۵ + پرمیل) دلالت بر تشکیل مواد آلی از منشا رسوبی دارد.

کلیدواژه ها:

ژئوشیمی آلی ، ایزوتوپ ، بیتومین ، آسفالتن ، لرستان