بررسی سیر تکوین و تاثیرگذاری مدرنیسم بر معماری مجتمع های آپارتمانی مسکونی در ایران و ازبکستان

پس از جنگ جهانی دوم، در فاصله سال های ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۷ ه.ش. ایران در معرض تغییرات عمده ای در زمینه ساخت مجتمع های آپارتمانی مسکونی قرار گرفت. همچنین در این دوران در ازبکستان نیز تحولات متعددی در حوزه معماری مسکونی این کشور صورت پذیرفت. هدف از پژوهش حاضر تبیین تاثیر فرآیندهای مدرنیستی حاکم بر این جوامع بر چگونگی ساختاردهی معماری مجتمع های مسکونی در دوره معاصر و بازه زمانی پهلوی دوم در ایران و هم زمان با آن در ازبکستان می باشد تا به این سوالات پاسخ داده شود: آیا جریان های مدرنیستی در کشور های ایران و ازبکستان بر سیر تحول مجتمع های مسکونی در این دو کشور تاثیر گذار بوده اند؟ تحولات معماری مسکونی ایران و ازبکستان در این دوره دارای چه ساختار، ماهیت و وجه تفاوت و شباهتی بوده اند؟ این پژوهش به صورت تطبیقی و با رویکردی کیفی به کمک مطالعات اسنادی صورت گرفته است که در آن از روش تحقیق تاریخی-تفسیری در بخش گردآوری مبانی نظری-تاریخی و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی در زمینه بررسی معماری مجتمع های مسکونی استفاده شده است. جامعه آماری شامل تمام مجتمع های آپارتمانی می باشد که به سبک معماری مدرن در ایران در دوره پهلوی دوم و هم زمان با آن در ازبکستان ساخته شده اند و جامعه نمونه شامل آن تعداد از مجتمع های مسکونی می باشد که در بازه زمانی مشابه قرار دارند و از نظر شباهت های کالبدی و عملکردی دارای قرابت های سبک شناسانه می باشند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهند که مولفه های نوین طراحی مجتمع های مسکونی در هر سه بعد عینی، عملکردی و کالبدی در دو کشور به صورت مشابه نمود یافته اند و تجلی مولفه های عینی، نسبت به دو مولفه دیگر پررنگ تر بوده است؛ اما در اواخر حکومت شوروی در ازبکستان آپارتمان هایی ساخته شدند که با بهره گیری از تزئینات دوران اسلامی سعی در بازتاب فرهنگ ملی ازبکستان داشتند. همچنین در این دوران در کنار مجتمع های آپارتمانی، خانه های دوطبقه با حیاط باز خصوصی و با نماهای بیرونی بدون پنجره ساخته شدند که بازگشت به ساختارهای سنتی خانواده ازبک ها را نشان می دهند.

کلیدواژه ها:

Residential Architecture (Apartment Complexes) ، Contemporary Iranian Architecture ، Contemporary Uzbek Architecture ، Soviet Modernism