تحلیل اثربخشی سناریو های قیمتی و غیرقیمتی آب آبیاری جهت سازگاری با تغییر اقلیم: کاربرد مدل هیدرو- اقتصادی (مطالعه موردی: شهرستان سراب)

افزایش تقاضا و عرضه­ی محدود آب در اثر تغییر اقلیم، عدم تعادل منابع را در بسیاری از دشت­های کشور به دنبال داشته و ضرورت استفاده از سیاست­های کارآمد مدیریت آب را مطرح ساخته است. مدیریت منابع آب نیازمند در نظر گرفتن تمامی عناصر و اثرات متقابلی که بین فعالیت­های انسانی و اقتصادی و منابع آب و زمین وجود دارد، می­باشد. لذا مطالعه حاضر به معرفی و کاربرد مدل هیدرو-اقتصادی مبتنی بر ریسک در ارزیابی اثر سناریوهای قیمتی و غیرقیمتی آب آبیاری به منظور سازگاری با تغییر اقلیم می­پردازد. در بخش اقتصادی مدل از الگوی برنامه­ریزی ریاضی درجه دوم توام با ریسک (QRP) و در بخش هیدرولوژیکی از مدل WEAP-MABIA استفاده گردید. داده­های مورد نیاز از طریق تکمیل ۲۱۰ پرسشنامه از کشاورزان شهرستان سراب به عنوان یک از مناطق مهم کشاورزی حوضه آجی­چای، در سال ۱۳۹۷ جمع­آوری گردید. برای تولید داده­های روزانه اقلیمی از مدل HadCM۳ و ریزمقیاس­سازی LARS-WG تحت سناریوی­ انتشار A۲ استفاده شد. نتایج نشان داد که با وقوع تغییر اقلیم میزان آب در دسترس به صورت میانگین ۲/۱۸ درصد کاهش یافته و موجب کاهش سطح زیرکشت محصولات با نیاز آبی بالاتر (یونجه، سیب­زمینی و لوبیا) می­گردد. سناریو افزایش ۲۰ و ۴۰ درصدی قیمت آب آبیاری به ترتیب سبب افزایش ۹/۵ و ۳/۷ درصدی میزان آب در دسترس شده و با اعمال این سناریو سود کشاورزان به ترتیب ۴/۸ و ۳/۱۰ درصد کاهش می­یابد. اجرای سناریو کاهش ۲۰، ۳۰ و ۴۰ سهم آب بخش کشاورزی به ترتیب موجب کاهش سود کشاورزان به اندازه ۳/۱۹، ۳/۲۴ و ۳/۳۷ درصد می­گردد که نشان دهنده تغییرات محسوس سود کشاورزان می­شود. با بهبود راندمان آبیاری به میزان ۲۵ و ۳۵ درصد، سود کشاورزان منطقه به ترتیب ۲/۵ و ۵/۷ درصد و همچنین میزان آب در دسترس ۱/۱۱ و ۴/۱۴ درصد افزایش خواهند یافت. از این­رو پیشنهاد می­شود با بالا بردن راندمان آبیاری که با تغییر تکنولوژی آبیاری همراه می­باشد، محصولاتی که دارای صرفه­های اقتصادی بالا و مصرف آب زیاد می­باشند را به الگوی کشت اضافه نموده و سود کشاورزان در حوضه را افزایش داد.

کلیدواژه ها:

تغییر اقلیم ، مدل هیدرو- اقتصادی ، QRP ، WEAP-MABIA