ارزیابی عوامل موثر بر کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی دشت کهریز با استفاده از روش های آماری و هیدروشیمیایی

دشت کهریز در شمال غرب ایران و در استان آذربایجان غربی واقع شده است. آب زیرزمینی تنها منبع تامین مصارف کشاورزی و شرب در این منطقه است. بنابراین ارزیابی کیفی آن از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. به منظور بررسی چگونگی روند تغییرات هیدروژئوشیمیایی ۱۸ نمونه آبی که بصورت یکنواخت در دشت توزیع شده جمع آوری و مورد آنالیز قرار گرفت. برای ارزیابی عوامل موثر بر کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی از تلفیق روش های آماری مانند تجزیه خوشه ای و تحلیل عاملی و روش های هیدروشیمیایی مانند شاخص اشباع و نمودارهای ترکیبی استفاده شده است. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای، نمونه های آب زیرزمینی در سه گروه قرارگرفتند، براساس نمودارهای پایپر رسم شده برای گروه های حاصل از تجزیه خوشه ای تیپ غالب، برای گروه یک از نوع بی کربناته کلسیک بوده و برای گروه دو و سه از نوع کلروره سدیک می باشد. برای تعیین منشا آب زیرزمینی نیز از دیاگرام استیف استفاده شد، که چند منشا از جمله گابرو، آهک، دولومیت، شیل، سازندهای نمکی – رسی، آب دریا و یا حالت مخلوطی از منشا آب ها مشاهده گردید. براساس روش تحلیل عاملی ترکیب شیمیایی آب زیرزمینی دشت کهریز تحت تاثیر چهار عامل می باشد. عامل یک را می توان به فرآیندهای شیمیایی انحلال نمک و نفوذ احتمالی آب های کلروره سدیک نسبت داد. عامل دوم را می توان نتیجه فرسایش کانی-های سنگ های الترامافیک دانست. پارامترهای عامل سوم نشان دهنده تاثیر فاضلاب های خانگی، فعالیت های کشاورزی و استفاده از کودهای شیمیایی نیترات دار می باشد. عامل چهارم در نتیجه هوازدگی شیمیایی کانی فلوئوروآپاتیت موجود در سنگ های دگرگونی و آذرین می باشد. نتایج محاسبه شاخص اشباع کانیها نشان دهنده ی حالت اشباع به کلسیت و دولومیت و تحت اشباع نسبت به ژیپس می باشد. نتایج نمودارهای ترکیبی نشان داد که فرآیندهایی مانند انحلال هالیت، هوازدگی دولومیت و تبادل یونی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی را تحت تاثیر قرار می دهد.

کلیدواژه ها:

اندیس اشباع ، تجزیه خوشه ای ، تحلیل عاملی ، دریاچه ارومیه ، دشت کهریز