تحلیل باز تاب داستان شیج صنعان در برخی رمان های بر گزبده فارسی

داستان «شیخ صنعان» حکایت عشق و سرسپاری پیری راهدان به دختری ازآیینی دیگر و کافر شدن پیر است. یکی از عرصه های بازتاب این حکایت. رمانفارسی است. این داستان در شمار قابل تاملی از رمان های فارسی، گاه به شکلبازآفرینی و گاه به شکل بازنویسی بازتاب یافته است. هدف پژوهش حاضر نشاندادن و مقایسه و تحلیل بازنوبسی ها و بازآفرینی های حکایت عرفانی شیخ صنعاندر حوزه رمان فارسی, با تکیه بر رمان های «یکلیا و تنهایی او» «سووشون» «طوبیو معنای شب» و «رود رآوی» است. با بررسی های انجام شده مشخص گردید کهبی اختیاری در برابر عشق در هر چهار رمان مانند داستان شیخ صنعان مشهوداست؛ اما نوع عکس العمل شخصیت های داستان بعد از دلسپاری به معشوق متفاوتاست. همچنین تعالی شخصیت پیر از طریق عشق در هر چهار روایت اتفاقمی افتد. در سرنوشت معشوق (زن) بعد از حادئه عشق نیز تفاوت هایی مشاهدهمی شود. به جز «یکلیا و تنهایی آو» در سه داستان دیگر, زن نیز به رستگاری می رسد. همچنین در کنار انگیزه الهی- برای دچار ساختن هریک از شخصیت ها به حادثه عشق- انگیزه های بیرونی و درونی دیگری نیز می توان برای گرایش شخصیت های زن به این جریان مطرح کرد. در رمان های «یکلیا و تنهایی او» و «رودراوی»، زن عنصری شیطانی است که عمدا بر سر راه زاهد قرار گرفته است، در حالی که در دو رمان دیگر، معشوق خود با میل خود پا در راه عشق گذاشته است.

کلیدواژه ها:

شیخ صنعان ، یکلیا و تنهایی او ، سووشون ، طوبی و معنای شب و رود راوی