تاثیر قارچ مایکوریزای آربسکولار و تنش شوری بر خصوصیات مورفولوژیک، جذب برخی عناصر غذایی و پایداری خاکدانه ای خاک در سه گیاه مختلف

سابقه و هدف: شوری خاک مشکل روزافزون خاک های کشاورزی بوده و حضور قارچ های مایکوریزا با برقراری همزیستی با ریشه ی بسیاری از گیاهان از طریق بهبود رشد گیاه، تحمل آنها را در برابر شوری افزایش می دهند. علاوه بر این قارچ مایکوریزا از طریق دو مکانیسم اصلی تثبیت فیزیکی با به دام انداختن ذرات انفرادی خاک به وسیله شبکه های گسترده هیف و تثبیت شیمیایی توسط ترشحات چسب مانند به پایداری خاکدانه ها کمک می کند. هدف این مطالعه مقایسه ی تاثیر ریشه های گیاهان شبدر با نام علمی Terifoliom alexandrinum L.، پیاز با نام علمی Allium cepa L. و جعفری با نام علمی Petrocelinum crispum L. با حضور و بدون حضور قارچ مایکوریزا تحت شوری خاک بر روی ثبات خاکدانه ها بود.مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر قارچ مایکوریزا و سطوح مختلف شوری بر ویژگی های مورفولوژیک، غلظت عناصر غذایی و ثبات خاکدانه های خاک در سه گیاه شبدر، جعفری و پیاز آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار به صورت گلدانی در گلخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال ۱۳۹۷ انجام گرفت. فاکتورهای آزمایشی شامل قارچ مایکوریزا در دو سطح (عدم تلقیح با مایکوریزا (NM)، تلقیح با مایکوریزا (M))، شوری در سه سطح (dS m-۱ ۱ (S۱)، dS m-۱ ۳ (S۲) و dS m-۱۶ (S۳)) و سه گونه گیاه (شبدر (TA)، جعفری (PC) و پیاز (AC)) بود. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده تنش شوری باعث کاهش معنی دار شاخص های رشدی و درصد کلنیزاسیون گیاهان گردید اما تلقیح با قارچ مایکوریزا سبب افزایش معنی دار شاخص های فوق گردید. تنش شوری در گیاهان شبدر، جعفری و پیاز به ترتیب باعث کاهش وزن خشک اندام هوایی به میزان ۳۱ و ۳۵ و ۹۶ درصدگردید، اما این فاکتور در گیاهان میکویزایی نسبت به تیمارهای غیر مایکوریزایی آن ها به ترتیب ۶۹، ۶۷ و ۹۳ درصد افزایش نشان داد. میزان افزایش وزن ماده خشک ریشه این سه گیاه مایکوریزایی نسبت به غیر مایکوریزایی آن ها به ترتیب یاد شده ۶۵، ۶۵ و ۹۳ درصد بود. همچنین تنش شوری باعث کاهش معنی دار در جذب غلظت عناصر پرمصرف (فسفر و پتاسیم) و عناصر کم مصرف (آهن، روی و مس) گردید در صورتی که غلظت عنصر سدیم افزایش معنی داری یافت. تیمار قارچ مایکوریزا موجب افزایش معنی دار غلظت فسفر در سه گیاه شبدر جعفری و پیاز به میزان ۲۶، ۲۷ و ۴۱ درصد گردید در حالی که تنش شوری غلظت فسفر را در سه گیاه فوق به میزان ۲۲، ۲۴ و ۲۶ درصد کاهش داد. تلقیح مایکوریزایی سبب افزایش ۶، ۱۲ و ۶۶ درصد آهن به ترتیب در سه گیاه فوق گردید. بررسی نتایج نشان داد که بیشترین میزان پایداری خاکدانه در گیاهان شبدر، جعفری و پیاز با میانگین ۸۱/۰، ۷۵/۰ و ۹۳/۰ میلی متر در تیمار مایکوریزایی با شوری کم و کمترین میزان پایداری خاکدانه با میانگین ۴۱/۰، ۳۹/۰ و ۳۵/۰ میلی متر در تیمار غیر مایکوریزایی با شوری زیاد بدست آمد. نتیجه گیری: براساس نتایج این تحقیق مشاهده شد که تنش شوری بر ویژگی های رشدی و جذب عناصر غذایی سه گیاه شبدر، جعفری و پیاز اثر منفی می گذارد اما تلقیح گیاهان فوق با قارچ مایکوریزا تا حد زیادی از این اثرات منفی تنش شوری می کاهد. همچنین اثرات منفی تنش شوری بر پایداری خاکدانه در تیمارهای مایکوریزایی کمتر از تیمارهای غیرمایکوریزایی بود. در بین گیاهان مورد مطالعه، بیشترین میزان پایداری خاکدانه در شرایط تلقیح قارچ مایکوریزا، مربوط به گیاه پیاز بود و کمترین میزان پایداری خاکدانه در گیاه جعفری دیده شد. با بررسی نتایج مشاهد شد گیاه پیاز که وابستگی مایکوریزایی بیشتری به قارچ دارد می تواند باعث افزایش بیشتر میزان پایداری خاکدانه ها گردند. بدین ترتیب می توان با کاربرد قارچ مایکوریزا، بخصوص در خاک های شور، پایداری خاکدانه ها را افزایش داد و در نتیجه آن باعث بهبود کیفیت وسایر ویژگی های فیزیکی خاک گردید.

کلیدواژه ها:

تلقیح ، گیاهان مایکوریزایی ، شبدر ، جعفری ، پیاز