مطالعه تطبیقی خط نگاره در منسوجات تدفینی سلجوقی و صفوی

نقوش منسوجات از بعد طراحی و مضمون، حاملان ارزشمند رازهای فرهنگ ایرانی محسوب میشوند. به واسطه ارزشی که خطو نوشته در دین اسلام دارد، خط نگاره در پارچه های تدفینی دوران اسلامی کاربرد داشته است. در دوران سلجوقی و صفوی نیزخوشنویسی و استفاده از خط در تزیین پارچه های این دوران، به دلیل قداست و اهمیت خط در فرهنگ و اعتقادات دوراناسلامی رواج داشته است.این مقاله به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که ترکیب بندی و مضمون خطوط در پارچه هایتدفینی دوره سلجوقی و صفوی به چه صورت بوده است؟ بدین منظور تلاش شده است تا با روش تحلیل بصری خط نگاره ها وترکیب بندی نقوش و همچنین تحلیل مضمون به توصیف نوشته های پارچه های تدفینی دوران مذکور پرداخته شود. هدفپژوهش حاضر تبیین تحول خط نگاره بر پارچه های تدفینی دوران سلجوقی و صفوی است. برگزیدن دوره های فوق به واسطهتعدد نمونه های قابل بررسی و عدم حضور تاثیرات هنرهای بیگانه در این دوران اوج هنر ایرانی است. فرض آنست که مضمونخط نوشته های تدفینی دوران سلجوقی و صفوی با اعتقادات مسلمانان آن دوران پیوند داشته است. نتایج به دست آمده نشانمیدهند که در دوره سلجوقی عموم پارچه های تدفینی، به نوشته هایی در ارتباط با مرگ و اینکه هیچ راهی برای فرار از مرگنیست اشاره دارند و بیشتر حاوی پیام ارشادی هستند، در صورتی که در دوره صفوی اینگونه پارچه ها، با آیه های قرآنی و ادعیهمزین می شده اند. در پارچه های صفوی آیه ها و نقوش، کل سطح پارچه را می پوشاند و نسبت به منسوجات تدفینی سلجوقیترکیب بندی شلوغ تری دارند.

کلیدواژه ها:

سلجوقی ، صفوی ، خط نگاره ، پارچه تدفینی ، منسوجات اسلامی