تاثیر گسترش سیلاب بر تغذیه آبخوان دشت سهرین- قره چریان زنجان

امروزه کاهش سطح آبهای زیرزمینی و عدم تغذیه کافی، تامین آب را بعنوان یکی از مهمترین عوامل محدود کننده توسعه درآورده است. آگاهی از چگونگی عملکرد سامانه های پخش سیلاب بر منابع آب زیرزمینی به عنوان عامل جدیدی در کنار سایر عوامل طبیعی موثر در تغذیه سفره ها یکی از مهمترین موارد قابل ارزیابی در مدیریت طرحهای پخش سیلاب بر آبخوانها می باشد. دشت زنجان نیز، که از نظر زمین شناسی به رسوبهای آبرفتی درشت دانه دوران اخیر تعلق دارد، دارای سفره آب زیرزمینی مناسبی است که می توان با اجرای طرحهای تغذیه مصنوعی در منطقه، روانابهای سطحی را بداخل آن تزریق و در آبخوان ذخیره کرد. در این تحقیق تاثیر حجم سیلاب پخش شده در ایستگاه پخش سیلاب سهرین-قره چریان واقع در استان زنجان بر تغییرات دبی یک رشته قنات واقع در عرصه پخش و مقایسه آن با قنات شاهد مورد بررسی قرار گرفته است. تغییرات سطح ایستابی آب زیرزمینی دشت و چند حلقه چاه مشاهده ای منطقه طی هفت سال بعد از احداث ایستگاه نیز مورد بررسی قرار گرفت. بررسی تغییرات بده دو قنات در هفت دوره آبی نشان داد که بده قنات عرصه کاملا تحت تاثیر میزان استحصال سیلاب بوده و همزمان با پخش سیلاب، اندازه آن نیز تغییر قابل ملاحظه ای داشته است، این در حالی است که قنات شاهد، با وجود دارا بودن طول و در نتیجه سطح تراوش بسیار بیشتر از قنات عرصه، تغییرات قابل توجهی نداشته و تنها تحت تاثیر بارشهای فصلی بوده است. بررسی تاثیر پخش سیلاب بر تغییرات سطح آب زیرزمینی در سه حلقه چاه مشاهده ای در حریم و پایین دست عرصه پخش نشان داد که سطح آب زیرزمینی در آنها چندان تحت تاثیر خشکسالی قرار نگرفته، و ضمن جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی موجب افزایش سطح آب آنها به مقدار ۵/۰ متر نیز گردید. در حالی که در چاه شاهد کاهش سطح آب تداوم داشته و طی این مدت ۵/۴ متر کاهش نشان داد. داده های مربوط به میانگین سطح ایستابی دشت با استفاده از ۱۴ حلقه چاه مشاهده ای نیز بیانگر آن است که پخش و نفوذ سیلاب موجب کاهش شیب خط آب نمای واحد سطح ایستابی آب زیرزمینی دشت گردیده است. تغذیه مصنوعی آبخوان در ترسالی ها می تواند از کاهش سطح ایستابی بر اثر بهره برداری بخردانه از آب زیرزمینی جلوگیری کرده و از این راه مدیریت نسبتا پایداری را برای مقابله با کم آبی و خشکسالی تحقق بخشد.

کلیدواژه ها:

آبخوانداری پخش سیلاب ، سهرین ، قره چریان ، دشت زنجان ، سطح آب زیرزمینی