تحلیلی برطرح خاورمیانه بزرگ

خاورمیانه در سالهای اخیر به خصوص از سال ۲۰۱۱ به بعد تبدیل به منطقه ای شده است که متاثر از شرایط داخلی، منطقه ای و بین المللی با وضعیت هرج و مرج گونه ای مواجه است که می توان آن را نمونه ای از وضعیت آنارشیک حاکم بر منطقه دانست. طرح خاورمیانه بزرگ از اواخر سال ۲۰۰۲ و پس از حمله آمریکا به افغانستان و در آستانه حمله به عراق در اوایل سال ۲۰۰۳ در قالب رویکردی جدید در سیاست خارجی آمریکا در قرن ۲۱ عنوان شد. این طرح مدعی بسط و نشر دموکراسی و آزادی به خاورمیانه و شمال آفریقا می باشد. طرح خاورمیانه بزرگ را می توان به دو بخش عمده سیاسی و اقتصادی تقسیم کرد؛ ایجاد همسویی اقتصادی در بعد جهانی و در راستای نظم اقتصادی لیبرال یکی از اهداف اصلی این طرح است؛ بر اساس طرح خاورمیانه بزرگ، آمریکا می خواست جوامع منطقه خاورمیانه بزرگ را دموکراتیزه کند، زیرا بر این باور بود که سرخوردگی مردم این منطقه از دولت های خود، ثبات و امنیت جهان غرب به ویژه آمریکا را تهدید می کند. طرح خاورمیانه بزرگ به دنبال استقرار آمریکا از طریق جنگ مستقیم و نیابتی این دولت با دولت های طالبان و عراق آغاز گردید. در واقع، ایالات متحده که فاتح بلامنازع این جنگ بود کوشید تا از طریق سلطه نظامی خود که به بهانه مبارزه با تروریسم شکل گرفته بود، ایده راهبردی خود را نیز محقق سازد. در واقع، آغازگر این نقشه جدید راهبردی جنگ مستقیم آمریکا با عراق و طالبان بود. ایده خاورمیانه بزرگ به زودی با چالش های جدید مواجه گردید. مخالفت دولتهای محافظه کار منطقه، چالش هایی که جمهوری اسلامی ایران و دولت های متحد با او در این خصوص نشان دادند و همچنین مخالفتهای اعلامی و راهبردی روسیه که روز به روز در حال قدرت افزایی بود و سلطه ایالات متحده را به چالش می کشید. همچنین ظهور بهار عربی به همراه جریان بیداری اسلامی و پیدایش گروه های جدید تکفیری از دلایل مهم ناکامی این طرح بوده اند

کلیدواژه ها:

خاورمیانه ، ژئوپلوتیک ، جنگ نیابتی ، آنارشیک