بازشناسی تاریخی سیر تطور معنای اصطلاح «رافضه» در سه سده نخست هجری

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 135

فایل این مقاله در 22 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_IMAMIYA-8-15_006

تاریخ نمایه سازی: 29 مرداد 1401

چکیده مقاله:

اصطلاح «رافضه» در سده های نخستین بسیار به کار رفته است. این عنوان برای شناساندن گروه های شیعی در سده نخست بوده و با گذر زمان در سده های دوم و سوم فراگیر شده است. درباره این اصطلاح داوری های گوناگون، و گاه متضاد، شده است. معنای اصلی این اصطلاح با گذر زمان دچار تطور شده و معانی دیگری به آن افزوده شده است. پرسش اصلی این است که: عنوان «رافضه» در سه سده نخست چه سیر معنایی ای داشته و نخستین کاربردش چه بوده است؟ فرضیه اصلی این است که معنای اصلی «رفض»، ناروا شمردن خلافت شیخین بوده که رفته رفته دچار تطور در معنا و مفهوم شده است. این نوشتار روش های توصیفی تحلیلی و چندرشته ای را به کار برده و از روش های گوناگون فرقه شناسی، تاریخی، حدیثی و رجالی بهره برده است. کوشیدیم دیدگاه های گوناگون را بررسی کنیم و توانایی سنجش میانشان را فراهم آوریم. دستاورد این مقاله این است که رافضه در چارچوب عنوان فرقه ای برای بدنامی شیعیان در سده نخست شکل گرفته و در سده های پسین گسترش یافته و دستاویزی برای واپس زنی آنها بوده است.

نویسندگان

حیدر دباغی

دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

علی آقانوری

دانشیار گروه مطالعات تاریخ تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

نعمت الله صفری فروشانی

استاد مجتمع آموزش عالی تاریخ، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابن ابی عاصم، عمرو بن ضحاک (۱۴۱۳). السنه، تحقیق: ...
  • ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق (۱۴۱۲). ترتیب اصلاح ...
  • ابن شهرآشوب، محمد بن علی (۱۳۷۶). مناقب آل ...
  • ابن عساکر، علی بن حسن (۱۴۱۸). تاریخ مدینه ...
  • ابن فارس، احمد (۱۴۰۴). معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبد ...
  • ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم (۱۴۰۸). ...
  • ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم (۱۴۱۲). ...
  • ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم (۱۴۲۷). ...
  • ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم (۱۹۶۹). ...
  • ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم (بی ...
  • ابن مزاحم، نصر (۱۳۸۲). وقعه صفین، تحقیق: عبد ...
  • ابو نعیم اصبهانی، احمد بن عبد الله (۱۳۹۴). حلیه ...
  • ابو نعیم اصبهانی، احمد بن عبد الله (۱۴۰۷). الامامه ...
  • ابوالحسن اشعری، علی بن اسماعیل (۱۴۲۶). مقالات الاسلامیین واختلاف ...
  • ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین (بی تا). الاغانی، بی ...
  • اسکافی، محمد بن عبد الله (۱۴۰۲). المعیار والموازنه، تحقیق: ...
  • امین، سید محسن (۱۴۰۳). اعیان الشیعه، تحقیق: سید حسن امین، ...
  • برقی، احمد بن محمد (۱۳۷۰). المحاسن، تصحیح: سید جلال ...
  • بغدادی، عبد القاهر بن طاهر (۱۴۱۵). الفرق بین الفرق، ...
  • بلاذری، احمد بن یحیی (بی تا). انساب الاشراف، تحقیق: ...
  • توکلیان اکبری، محمود؛ فخلعی، محمدتقی؛ صابری، حسین (۱۳۹۱). «تاملی در ...
  • جاحظ، عمرو بن بحر (۱۴۲۴). الحیوان، بیروت: دار الکتب ...
  • حصری، ابراهیم بن علی (۱۹۷۲). زهر الآداب و ثمر ...
  • خطیب بغدادی، احمد بن علی (۱۴۱۷). تاریخ بغداد، تحقیق: ...
  • خمینی، سید حسن (۱۳۹۱). «رافضه»، در: فرهنگ فراگیر فرق اسلامی، ...
  • خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۱۳). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات ...
  • خیاط، عبد الرحیم بن محمد (۲۰۱۰). الانتصار والرد علی ...
  • دباغی، حیدر (۱۳۹۸). سیر تطور تاریخی اصطلاح «رافضه» در سه ...
  • ذهبی، محمد بن احمد (۱۳۸۲). میزان الاعتدال، تحقیق: علی ...
  • ذهبی، محمد بن احمد (۱۴۱۳). سیر اعلام النبلاء، تحقیق: حسین ...
  • سبحانی، جعفر (۱۴۱۰). بحوث فی الملل والنحل، قم: موسسه نشر ...
  • سبحانی، جعفر (۱۴۱۹). رسائل و مقالات، قم: موسسه امام صادق ...
  • شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (بی تا). الملل والنحل، ...
  • طبری، محمد بن جریر (۱۴۰۳). تاریخ الطبری، بیروت: موسسه ...
  • طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۴). اختیار معرفه الرجال؛ رجال ...
  • عاملی، سید جعفر مرتضی (۱۴۲۴). ابن عربی: سنی متعصب، ...
  • فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۱۰). العین، تحقیق: مهدی مخزومی ...
  • قاسم رسی، ابن ابراهیم (۱۴۲۲). مجموع کتب و رسائل ...
  • کلبرگ، اتان (۱۳۹۸). «اصطلاح «رافضه» در کاربرد شیعه امامیه: ترجمه ...
  • محمد رسی، ابن قاسم (۱۴۲۳). مجموع کتب و رسائل ...
  • مرزبانی، محمد بن عمران (۱۴۱۳). اخبار السید الحمیری، تحقیق: ...
  • مسعودی، علی بن الحسین (۱۴۰۴). مروج الذهب و معادن ...
  • معلم، محسن (۱۴۱۸). النصب والنواصب، بیروت: دار الهادی ...
  • مفید، محمد بن نعمان (۱۴۱۴). الفصول المختاره، تحقیق: سید ...
  • ناشئ اکبر، عبد الله بن محمد (۲۰۰۳). مسائل الامامه ...
  • نوبختی، حسن بن موسی (۱۳۵۵). فرق الشیعه، تصحیح: سید ...
  • وکیع، محمد بن خلف (بی تا). اخبار القضاه، بیروت: ...
  • یحیی رسی، ابن الحسین (۱۴۱۰). الاحکام، بی جا: بی ...
  • یحیی رسی، ابن الحسین (۱۴۲۱). مجموع رسائل الامام الهادی ...
  • نمایش کامل مراجع