ارزیابی میزان شکاف دیجیتالی در آموزش متوسطه دوم شهر تبریز در شرایط کووید-۱۹ و شناسایی عوامل موثر بر آن

پیشینه و اهداف: شکاف دیجیتالی (Digital Divide) به نابرابری در عرصه­ فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) اشاره دارد. نابرابری میان افرادی که دسترسی موثر به فناوری دیجیتال و اطلاعات دارند و کسانی که دسترسی بسیار محدود دارند و یا دسترسی ندارند. با توجه به اینکه آموزش و پرورش ایران بدون آمادگی و برنامه ­ریزی لازم وارد عرصه­ ارائه­ آموزش در شرایط کرونایی شده است، بررسی وضعیت شکاف دیجیتالی و اطلاع از چگونگی اجرای آموزش در این شرایط می ­تواند به بهبود کیفیت ارائه آموزش در مدارس بی انجامد. براین اساس، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان شکاف دیجیتالی در آموزش متوسطه­ دوم شهر تبریز در شرایط کرونایی، و شناسایی عوامل موثر بر آن انجام گرفت.روش ها: روش پژوهش در زمره تحقیقات توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش کلیه معلمان و دانش­آموزان مدارس پسرانه متوسطه دوم- پایه ۱۲ شهر تبریز در نیم سال دوم سال تحصیلی ۱۳۹۸- ۱۳۹۹ بودند که با روش نمونه ­گیری خوشه ای- تصادفی و از هر پنج ناحیه آموزشی ۳ مدرسه و از هر مدرسه یک کلاس پایه ۱۲ به صورت تصادفی انتخاب شد. داده ­ها با استفاده از پرسش نامه ­های حسینی و همکاران (۱۳۹۲)، گریگ (۲۰۱۶)، و زارعی زوارکی و سالمیان (۱۳۹۴) گردآوری شد. روایی پرسش نامه­ها مورد تایید متخصصان قرار گرفت. پایایی پرسش نامه ها با استفاده از آلفای کرونباخ برای پرسش نامه حسینی و همکاران (۱۳۹۲)، پرسش نامه گریگ (۲۰۱۶)، و پرسش نامه زارعی زوارکی و سالمیان (۱۳۹۴) به ترتیب ۷۹۶/۰، ۸۶/۰، و ۹۲/۰ محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره، آزمون T مستقل، و آزمون فریدمن استفاده شد.یافته ها: نتایج مرتبط با وضعیت شکاف دیجیتالی نشان داد که بین معلمان نواحی آموزشی پنج­گانه تبریز صرفا در میزان دسترسی، و میزان استفاده از کامپیوتر در طول روز شکاف دیجیتالی وجود دارد؛ اما بین دانش آموزان در نواحی آموزشی پنج­گانه تبریز در اکثر ابعاد شکاف دیجیتالی، دسترسی به فاوا، میزان استفاده از کامپیوتر در طول روز و سال، و میزان مهارت آنان در استفاده از فاوا تفاوت معنی­داری وجود دارد. میزان دسترسی معلمان به فاوا در اکثر نواحی آموزشی تبریز نسبت به دانش آموزان بیشتر است؛ اما میزان نگرش، مهارت، و میزان استفاده دانش­آموزان از فاوا بهتر از معلمان در اکثر نواحی تبریز است. طبق نتایج مرتبط با عوامل موثر بر شکاف دیجیتالی از دیدگاه معلمان، به ترتیب ضعف تجهیزات- فنی، ضعف مالی و اقتصادی، ضعف فرهنگی، ضعف انگیزشی- آموزشی و ضعف زیرساخت های مدیریتی و برنامه ریزی به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر ایجاد شکاف دیجیتال در آموزش متوسطه دوم شهر تبریز شناسایی شده اند.نتیجه گیری: با توجه به یافته به دست آمده، شکاف دیجیتالی در آموزش دوره متوسطه دوم شهر تبریز مشهود است و ضرورت دارد که آموزش و پرورش در کنار تجهیز مدارس، مراکز فاوا در نواحی محروم جهت دسترسی بهتر معلمان و دانش­آموزان راه ­اندازی کند و همچنین دوره­ های مهارت ­افزایی در ارتباط با فاوا برگزار کند.

کلیدواژه ها:

شکاف دیجیتالی ، فاوا ، آموزش