ارتباط بین کووید-۱۹ و تغییرات آلاینده های هوا با استفاده از تصاویر ماهواره ای (مطالعه موردی: کلان شهرهای تهران، اصفهان و مشهد)

با مشاهده اولین مورد تائید شده کووید-۱۹ در شهر قم در ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ محدودیت هایی توسط دولت و دستگاه های اجرایی جهت جلوگیری از شیوع ویروس کووید-۱۹ در تمام شهرهای ایران اعمال شد. بنابراین این مطالعه با هدف بررسی تغیر در تولید و انتشار آلاینده های دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن و ازن در قبل و بعد از شیوع ویروس کووید-۱۹ در سه کلان شهر تهران، اصفهان و مشهد با استفاده از داده های ماهواره ای سنتینل-۵ انجام گرفت. برای این منظور با استفاده از سامانه گوگل ارث انجین مقادیر غلظت این آلاینده ها به صورت میانگین ماهانه در دو بازه ۱ اسفند ۱۳۹۷ تا ۱ اسفند ۱۳۹۸ برای دوره پیش از شیوع کووید-۱۹ و بازه ۱ اسفند ۱۳۹۸ تا ۱ اسفند ۱۳۹۹ برای دوران شیوع کووید-۱۹ در نظر گرفته شد. سپس برای ارزیابی معنی دار بودن تغیر در غلظت این آلاینده ها در قبل و بعد شیوع ویروس کووید-۱۹ از آماره T-test (t وابسته) در سطح معنی داری ۰۵/۰ >p-value استفاده شد. نتایج آزمون T-test نشان داد که برای آلاینده های دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن در هر سه شهر هیچ تغیر معناداری در میانگین غلظت داده ها رخ نداده است؛ اما ازن برای هر سه شهر تهران، اصفهان و مشهد دارای روند کاهشی و سطح معنی داری ۰۵/۰ >p-value بوده است. بیشترین مقدار تغیر در کاهش غلظت ازن برای کلانشهر تهران در خرداد ماه و آبان تا بهمن، برای اصفهان بین مهرماه تا اواسط دی و برای مشهد در اردیبهشت تا خرداد ماه و آبان تا بهمن مشاهده شد. همچنین، تغییرات مکانی ازن در شهر تهران در قبل و بعد شیوع اپیدمی قابل توجه بوده است. نتایج این مطالعه نشان داد که اعمال محدودیت ها نتیجه ای در کاهش انتشار آلاینده های اولیه از منابع انسانی نداشته است و فقط ممکن است در طی یک بازه کوتاه غلظت آلاینده­ها کاهش یابد اما بعد از رفع محدودیت­ها مجدد روند افزایشی داشته باشند.

کلیدواژه ها:

Covid-۱۹ ، Air Pollutants ، Remote Sensing ، Sentinel-۵ ، GIS. ، آلودگی هوا ، محدودیت رفت و آمد ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، تغییرات مکانی.