تبارشناسی و خاستگاه تاریخی و جغرافیایی ایل ممسنی (با تکیه بر فرضیات جدید)

ایل ممسنی به­عنوان یکی از ایلات لرتبار واقع در شمال غربی استان فارس و دامنه­های زاگرس، در تحولات اجتماعی و سیاسی نقش بسزایی داشته است. درباره مبدا و منشا این ایل دیدگاه­ها و ­نظرات متفاوتی وجود دارد. بنیان پژوهش کنونی بر این پرسش استوار است که تبار و خاستگاه تاریخی و جغرافیایی ایل ممسنی چه بود و ساختار سیاسی این ایل و استقرار طوایف آن در قلمروهای مختلف چگونه شکل گرفت؟ پژوهش حاضر که با رویکردی توصیفی تحلیلی و از طریق گردآوری داده­ها به روش اسنادی (منابع دست ­اول، تاریخ­های محلی و متون تاریخی معتبر) و میدانی (مصاحبه و مشاهده) انجام شده است، نشان می­دهد که ایل ممسنی ضمن برخورداری از تبار و خاستگاه تاریخی جغرافیایی دیرپا و کهن، در اواخر دوره صفویه به سرزمین شولستان مهاجرت کرد. براساس فرضیات هشت­گانه نویسندگان، طوایف ممسنی (بکش، جاوید، رستم و دشمن­زیاری) به صورت تدریجی و مبتنی بر جهت جغرافیایی وارد سرزمین شولستان شدند و پس از همزیستی مسالمت­آمیز اولیه در مجاورت شول­ها، بر آنها چیرگی یافتند و قلمرو جغرافیایی مختص به خود را تحت حکمرانی خوانین مجزا برگزیدند. بنابراین، ساختار جدید ایل ممسنی به صورت چهار طایفه لرتبار ممسنی، یک طایفه لرتبار شول­ و سپس یک طایفه ترک­تبار قشقایی شکل گرفت، ولی به دلیل نبود منصب ایلخانی واحد، رفته­رفته تعارضات درون­ایلی و برون­ایلی (با دولت مرکزی و سایر ایلات) شدت یافت و ایل ممسنی از نظر اجتماعی سیاسی دچار ازهم­گسیختگی شد.

کلیدواژه ها:

تبارشناسی ، خاستگاه تاریخی و جغرافیایی ، ایلخان ، شولستان ، ایل ممسنی