زیبایی شناسی نقوش ذهنی خورجین های عشایری منطقه بختیاری

زیبایی شناسی فرش دستباف ایرانی بر گرفته از باور و درک زیباشناختی انسان ایرانی از نظام هستی است، فرش ایرانی در طی قرون متمادی از نظر تکنیک و زیبایی پا به پای فرهنگ و تمدن ایرانی رشد و توسعه پیدا کرده است، عنصر زیبایی را می توان بارزترین وجه فرش دستباف قلمداد کرد که سایر عناصر اعم از کیفیت، کارآیی، مقبولیت و شهرت، همه بر پایه آن استوارند. در مجموعه دستبافته­های کوچک عشایر بختیاری، خورجین ها از نظر الیاف و کاربرد و نقوش یک نمونه با ارزش محسوب می گردند. نقوش اینگونه دستبافته ها ذهنی بوده و مبتنی بر باورها و اعتقادات عشایر با کمک طبیعت شکل گرفته اند. این نقوش ذهنی خورجین های عشایر منطقه بختیاری دارای ویژگی های خاص و ارزش های بصری بر مبنای استفاده از طبیعت و زیبائی هایش از حیث طرح و رنگ می باشند و از آنجایی که تابع هیچ نقشه از قبل تهیه شده و سفارشی نبوده اند، جایگاهی برتر به خود اختصاص داده اند. این نقوش ذهنی بهترین سند برای بررسی و جستجوی اعتقادات و باورهای عشایر منطقه بختیاری در این پژوهش محسوب شده اند که؛ از گذشتگانشان به ارث برده و یا از طبیعت منطقه تاثیر گرفته اند. هدف این مقاله تبیین ویژگی ها و زیبایی های مستتر در نقوش ذهنی اینگونه دستبافته ها ست که این ویژگی و زیبایی های نقوش، جزئی از ویژگی ها و زیبایی های مجموعه (پشت و روی دستبافته، الیاف مختلف دستبافته، شیرازه و اتصالات دیگر دستبافته) دستبافته عشایری می باشد. سوال اصلی مقاله بدین قرار است که نقوش ذهنی دستبافته­های عشایری بازتاب چه ویژگی های تجسمی است و جایگاه طبیعت و زیبائی هایش از حیث طرح و رنگ و ترکیب بندی در خلق نقوش ذهنی خورجین های عشایر منطقه بختیاری کجاست و چگونه نقوش ذهنی خورجین ها از طبیعت منطقه تاثیر گرفته و یا تجرید و انتزاع یافته اند. داده های پژوهش با استفاده از روش میدانی، مصاحبه و کتابخانه ای گردآوری شده اند تا بتوانند آنچه از ذهن بافنده عشایری با توجه به پیشینه قومی و طبیعت محیط زندگی اش نقش بر خورجین شده است کشف و استخراج گردد و سپس ثبت و دسته بندی شوند. با نگاهی دیگر وجود بجا و ناخودآگاه روابط صحیح عناصر تجسمی در ترکیب بندی های زیبای نقوش خورجین های عشایر منطقه بختیاری، خلاقیت بافندگان عشایر منطقه را با تاکید نگاه به طبیعت؛ به نمایش گذاشته است. در نتیجه این پژوهش: دستیابی به یک دسته بندی کامل از انواع نقوش گیاهی، حیوانی، هندسی و تصویری با توجه به ابعاد گسترده فرهنگ و آداب زندگی عشایر بختیاری حاصل شده است. همچنین درصد و میزان استفاده بافندگان عشایر منطقه از الیاف بومی و سنتی نسبت به الیاف کارخانه ای به دست آمده است و در ارتباط با میزان استفاده بافندگان عشایر بختیاری از رنگ های سنتی و گیاهی نسبت به رنگ های شیمیایی، این پژوهش نتایج قابل توجهی  را به همراه داشته است. نکته مهمتر از نتایج تحقیق در اینگونه دستبافته ها، تاثیر ابعاد و کاربرد آنها بر نقوش دستبافته ها می باشد.  

کلیدواژه ها:

bakhtiari ، khorjin ، carpet ، hanmade carpet ، دستبافته ، عشایر بختیاری ، نقوش ذهنی ، خورجین بختیاری