ارزیابی ساختار ژنتیکی عملکرد دانه و صفات وابسته با استفاده از روش دی آلل در ژنوتیپ های گندم دوروم

به منظور برآورد خصوصیات ژنتیکی عملکرد دانه و صفات مرتبط در گندم دوروم از تلاقی دی آلل کامل هفت ژنوتیپ استفاده گردید. چهل و نه ژنوتیپ حاصل، برای صفات روز تا گلدهی، تعداد پنجه های بارور، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله ، تعداد دانه در بوته، وزن دانه در سنبله، عملکرد دانه تک بوته و شاخص برداشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات مورد مطالعه بود. آزمون مقدماتی مدل جینکز - هیمن نشان دهنده صادق بودن فرضیات مدل برای شاخص برداشت، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه تک بوته بود. برای بقیه صفات با حذف یک والد فرضیات مدل صادق بودند. باتوجه به نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی، صفت روز تا گلدهی تحت کنترل غالبیت ناقص ژن ها و صفات وزن دانه در سنبله، ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه تک بوته و شاخص برداشت تحت کنترل اثرات فوق غالبیت ژن ها بودند. نتایج تجزیه هیمن نشان داد که در مورد روز تا گلدهی، سهم افزایشی ژنی از اهمیت بیشتری برخوردار بود و در بقیه صفات، اثر های افزایشی و غالبیت ژنی دارای اهمیت بودند. به استثنای تعداد پنجه های بارور و ارتفاع بوته، معنی دار بودن شاخص c (اثر تلاقی های معکوس) برای سایر صفات نشان دهنده اثر پایه مادری در کنترل ژنتیکی این صفات بود. میزان وراثت پذیری عمومی از ۷۰/۰ (ارتفاع بوته) تا ۹۳/۰ ( تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله) متغیر بود. وراثت-پذیری خصوصی از ۳۱/۰ (تعداد پنجه بارور) تا ۷۰/۰ (روز تا گلدهی) برآورد گردید. نتایج روش بای پلات نیز نشان داد که رقم Prion-۱ دارای بیشترین ترکیب پذیری عمومی برای صفات وزن دانه در سنبله، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه تک بوته و شاخص برداشت و دارای کمترین ترکیب پذیری عمومی برای صفات ارتفاع بوته و روز تا گلدهی بود، بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می رسد که می توان از این والد در برنامه های اصلاحی برای تولید ارقام پرمحصول، پاکوتاه و زودرس گندم دوروم استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

Biplot ، Combining ability ، Durum wheat ، Gene action and Heritability ، اثر ژن ، بای پلات ، ترکیب پذیری عمومی و خصوصی ، گندم دوروم و وراثت پذیری.