اثر محدودیت منبع و مخزن بر عملکرد و اجزای عملکرد سه ژنوتیپ برنج در سطوح کود نیتروژن

به منظور بررسی اثر محدودیت منبع و مخزن بر عملکرد و اجزای عملکرد سه ژنوتیپ برنج در تیمارهای کود نیترو‍ژن، آزمایشی در سال ۱۳۸۸ در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار با سه عامل، کود نیتروژن (صفر، ۴۶ و ۹۲ کیلوگرم نیتروژن در هکتار)، سه ژنوتیپ برنج (جلودار، دانش و جهش) و چهار سطح اعمال تیمارهای محدودیت (شاهد، قطع تمام برگ ها به جز برگ پرچم، قطع برگ پرچم و قطع یک سوم انتهایی خوشه) انجام گرفت. نتایج نشان داد که در هر سه ژنوتیپ محدودیت منبع و مخزن وجود داشته و کود نیتروژن (۴۶ کیلوگرم در هکتار) می تواند با افزایش انتقال مواد فتوسنتزی به دانه، محدودیت مخزن را جبران نماید. بر اساس نتایج بدست آمده سهم برگ پرچم در اندوخته دانه به طور متوسط ۶۱/۲۲ درصد بوده است. برگ پرچم در تیمار کودی ۹۲ کیلوگرم در هکتار و سایر برگ ها در تیمار کودی ۴۶ کیلوگرم در هکتار بازدهی بیشتری در افزایش عملکرد داشتند. همچنین مشخص شد ژنوتیپ هایی که دارای وزن هزار دانه بیشتری بودند (ژنوتیپ دانش) طی اعمال محدودیت (به خصوص در تیمار حذف تمام برگ ها به جز برگ پرچم)، دامنه تغییرات بیشتری را در وزن هزار دانه داشتند. برهمکنش کود نیتروژن× ژنوتیپ نشان داد که ژنوتیپ جلودار در سطح کودی ۹۲ کیلوگرم نیتروژن در هکتار، با عملکرد ۸۴۷۸ کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد را دارا بود. برهمکنش کود نیتروژن× ژنوتیپ بر شاخص برداشت نیز بسیار معنی دار بود و ژنوتیپ دانش در تیمار کودی ۴۶ کیلوگرم نیتروژن در هکتار با ۸/۵۷ درصد، بالاترین شاخص برداشت را داشت. نتایج این آزمایش نشان داد که ژنوتیپ های برنج مورد مطالعه، قابلیت لازم برای افزایش عملکرد را دارا بوده و اصلاح صفات همبسته با عملکرد در آن ها ضروری به نظر می رسد.

کلیدواژه ها:

Grain yield ، Nitrogen fertilizer ، Rice and Source-sink limitation. ، برنج ، عملکرد دانه ، کود نیتروژن و محدودیت منبع و مخزن.