طبیعت گرایی در اسلام و نقش آن در شهرسازی ایرانی- اسلامی

طبیعت، به عنوان بستر نخستین شکل گیری فضاها و عناصر مصنوع است که کوچکترین مداخله از سطح مناسب سازی و دسترسی پذیری تا دخالت های گسترده کالبدی در خلق سکونتگاه های شهری موثر میافتد. حضور طبیعت در شهر موهبتی است که شهرها با شناخت و نقش دهی به مولفه های طبیعی بستر خود می توانند به پایداری برسند. به گونه ای که گاه سنت اسلامی با به کارگیری بیان نو، احترام به طبیعت را به تمامی نشان داده است. شهرهای سنتی مصداق آموزه های اسلامی است که بهترین شرایط محیط زیستی را برای انسان فراهم می کردند و در عین شرایط اقلیمی نامناسب از طبیعت در طراحی و ساخت شهر جهت ادامه حیات کمک می گرفته اند. اصل طبیعت گرایی را می توان به عنوان یکی از مهمترین اصول شهرسازی ایرانی-اسلامی معرفی کرد در این راستا، هدف تحقیق حاضر، بررسی و تحلیل نقش طبیعت در ساختار معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی است. این پژوهش با به کارگیری روش تحلیل محتوای کیفی و از طریق مطالعه اسنادی و کتابخانه ای، به تدوین چارچوب نظری مفاهیم طبیعت و شهرسازی اسلامی می پردازد و با روش مقایسه تطبیقی و تحلیلی، معیارهای طبیعت و شهرسازی اسلامی را استخراج می نماید. نتایج، بیانگر آن است که ساختار شهرسازی اسلامی به تبعیت از نظم طبیعت و به وجود آمدن نیازهای جدید دائم در حال تغییر و در عین گوناگونی دارای وحدت و با تمام اجزای طبیعت در سازگاری است. از این رو شهرسازی اسلامی مانند طبیعت، کالبد آن دائم در حال تغییر است در حالی که روح شهر مراحل تکاملی خود را طی میکند. از این رو نام شهر اسلامی را میتوان شهر طبیعی نیز نامید. شهر اسلامی به دنبال انتظام و تعادل بین مجموعه عناصر تشکیل دهنده جامعه شهری و ایجاد توازن و هماهنگی در عموم ساختارها، رفتارها و کنشها و واکنشهای افراد و سامانه های شهری است تا در سایه تعالیم آسمانی، آرامش و آسایش توام با تسخیر طبیعت و شکوفاترین شهروندان را در زیستگاهی آباد و خدامحور تربیت نماید.

کلیدواژه ها:

طبیعت ، طبیعت گرایی ، شهرسازی ایرانی- اسلامی ، شهر اسلامی ، شهرسازی اسلامی