مقایسه رویکرد زیست محیطی برنامه سوم تا پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران

بحران های زیست محیطی از جمله انواع آلودگی ها، کاهش تنوع زیستی، تغیرات اقلیمی، رشد روز-افزون شهر نشینی و غیره، نگرانی شدیدی در سطوح مختلف انسانی به وجودآورده که نتیجه آن ضرورت لحاظ نمودن معیار های زیست محیطی در فعالیت های توسعه می باشد. در کشور ما نیز از سالیان پیش، این پدیده جزء دغدغه ها و نگرانی های مسئولان و علاقه مندان مسائل زیست محیطی شده است. از همین رو در بخشی از برنامه های توسعه کشور نیز به مساله محیط زیست توجه شده-است. برای بررسی میزان توجه دولت به مقوله محیط زیست در برنامه های توسعه به خصوص برنامه های سوم تا پنجم ؛ تعداد ماده های زیست محیطی نسبت به کل ماده های برنامه ها مقایسه-شد، تعداد دفعات استفاده از شاخص های زیست محیطی ازجمله توسعه پایدار، منابع طبیعی، تنوع-زیستی، توسعه ایرانی- اسلامی، اقتصاد محیط زیست و غیره در برنامه ها مورد بررسی قرار گرفت. هم چنین هریک از برنامه های توسعه، با اصول معاهدات بین المللی مقایسه شد و نقاط قوت و رخنه های موجود در برنامه ها از این طریق مشخص شد. نتایج نشان داد از برنامه سوم، که ارزیابی زیست محیطی کلیه طرح ها مورد توجه قرار گرفت به تدریج توجه به مقوله محیط زیست بیشتر شده است و جایگاه محیط زیست در قوانین برنامه ای و سیاست های کلان با سیر صعودی همراه بوده است. اختصاص یک فصل به مقوله محیط زیست در برنامه های سوم و چهارم توسعه، رویکردی بسیار مثبت و کارا بوده و هم چنین در برنامه پنجم، توجه به مسائل زیست محیطی به خصوص در زمینه تالاب ها، تنوع زیستی، سواحل و غیره افزونتر شده است. با این-حال هنوز حجم کم اختصاص یافته به محیط زیست در برنامه پنجم توسعه متناسب با تعهدات ما در جوامع بین المللی ودر کنوانسیون های متعدد نبوده وحتی همین حجم اختصاص یافته نیز شاخصی از تحقق ملاحظات زیست محیطی در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و در بر گیرنده برنامه های بلند مدت و جامعی برای دست یابی به توسعه پایدار و درخور نمی باشد .

کلیدواژه ها:

توسعه پایدار ، برنامه های توسعه ، سیاست های کلان ، قوانین برنامه ای ، معیارهای زیست محیطی