تحلیل دعاها و مناجات های عرفانی مثنوی معنوی براساس نظریه کنش های گفتاری سرل

دعا و مناجات با پروردگار، از روحانی­ترین لحظات زندگی هر انسان خداشناس و دین­مدار است و مثنوی معنوی نیز به­عنوان شاهکار عرفانی زبان فارسی سرشار از دعا و مناجات­هایی است که مولانا گاه از زبان خود و گاه از زبان شخصیت­های مثنوی بیان­نموده­است. دعا و مناجات­های مثنوی ، دارای کنش­های گفتاری خاصی است که نشانگر معنی ثانوی آن­هاست. نظریه «کنش گفتاری» به­عنوان یکی از مباحث مهم تحلیل گفتمان در حوزه دانش زبان­شناسی در آغاز توسط «آستین» مطرح­شد و سپس، «سرل» طبقه­بندی پنج­گانه­ای را برای آن ارائه­داد. پایه نظریه کنش گفتاری سرل بر این استوار است که نقش­های فعل و به­دنبال آن جمله را در فرایند گفتمان می­توان به پنج دسته کنش­های اظهاری، عاطفی، ترغیبی، تعهدی و اعلامی تقسیم­بندی­کرد. در پژوهش حاضر تلاش­شده­است به شیوه تحلیل محتوایی و برمبنای تئوری کنش­های گفتاری سرل، به تحلیل دعاها و مناجات­های مثنوی پرداخته­شود. نتایج به­دست­آمده از پژوهش نشان­می­دهد، هریک از دعاها و مناجات­های مولانا دارای کنش گفتاری خاصی است و از میان طبقه­بندی پنجگانه سرل، «کنش ترغیبی» نسبت به دیگر کنش­های گفتاری بسامد بالایی دارد و «کنش اعلامی» در آن­ها به­کارنرفته­است.

کلیدواژه ها:

دعا و مناجات ، کنش های گفتاری ، مثنوی معنوی ، مولانا