ارزیابی دیدگاه ونزبرو درباره «اعجاز قرآن»

برخی خاورشناسان، به بررسی اعجاز قرآن پرداخته­اند. جان ادوارد ونزبرو قرآن­پژوه نام­دار امریکایی، از زمره آن­هاست. وی در بحث اعجاز، نخست به گونه­شناسی ابن­قتیبه درباره معجزات انبیا و به­ویژه جایگاه موسیA اشاره می­کند و با بررسی مفاهیم اصطلاحاتی چون: «کتاب»، «کلمه»، کلمات»، «کلم» ، «کلام الله» و «قول» که به باور وی مرتبط با اعجازند، آن­ها را با وحی موسوی یا آموزه­های عهد عتیق (هم­چون دستور آفرینش یا بیان ضمنی اراده الهی) پیوند می­دهد. وی لغت «کتاب» را در آیاتی که محتوای جدلی صریحی دارند، به معنای «سلطان» می­داند و بر دشواری تشخیص «کتاب» در معنای «قرآن» تاکید می­ورزد. سپس آیات دال بر ضرورت وجود کتاب مقدس (نیاز به تایید کتبی کلام­الله) را بازتاب­دهنده جدال یهودی-مسیحی برمی­شمرد و افزون بر «کتاب»، برخی موارد کاربرد «کلمات»، «کلام­الله» و «قول» را نیز به مفهوم «قرآن» می­خواند. در ادامه، عبارات «نصیبا من الکتاب»، «تفصیل الکتاب» و «کلم» را بر وحی موسوی اطلاق می کند و هم­نشینی «نبوت» و «کتاب» یا «الکتاب»، «الحکم» و «النبوه» را به یهودیان اختصاص می دهد و به گزارش مواجهه کعب با عمر اشاره می­کند. هم­چنین پنج مورد از مجموع نه مرتبه کاربرد «کتاب­الله» را به حکم و فرمان تفسیر می­کند، و در نهایت بیان می دارد که «کلمات»، «کلمه» و «قول»، برای بیان اراده الهی نیز به­کار می­روند و مشابه بیان ضمنی اراده الهی در عهد عتیق یا دستور آفرینش هستند. پژوهش حاضر، مستندات ونزبرو را از قرآن و عهدین بررسی می کند و با روش تحلیلی-انتقادی، به ارزیابی آراء وی می پردازد. بررسی دیدگاه ونزبرو درباره اعجاز قرآن، نشان می­دهد وی با طرح شبهات، تلاشی نافرجام کرده تا اعجاز قرآن را زیر سوال ببرد.

کلیدواژه ها:

ونزبرو ، کتاب مطالعات قرآنی ، اعجاز قرآن ، اصطلاحات بیان گر اعجاز ، صورت اولیه اعجاز