مصرف کودهای زیستی حاوی باکتری های ریزوبیوم در اراضی زیر کشت لگوم ها (روش ها، پتانسیل ها، مزایا و محدودیت ها)

از زمان­های قدیم لگوم­ها در تناوب با سایر محصولات کشاورزی کاربرد داشته و حبوبات همواره بخش مهمی از سبد غذایی بشر بوده­اند. یکی از مهم ترین ویژگی­های لگوم­ها قابلیت ایجاد رابطه همزیستی تثبیت کنندگی نیتروژن با باکتری­های ریزوبیوم است. مدیریت این رابطه همزیستی، گامی در جهت کشاورزی پایدار و حفظ سلامت محیط زیست است. حدود ۱۳۰ سال قبل باکتری ریزوبیوم در داخل گره لگوم کشف و جداسازی شد. چند سال بعد اولین کود زیستی حاوی باکتری ریزوبیوم به بازار عرضه شد. ریزوبیوم، اولین کود زیستی مورد استفاده در ایران بود که از دهه ۴۰ شمسی به کشور وارد و در کشت سویا مصرف شد. پژوهش­ها در دهه­های گذشته در ایران نشان می­دهد که تلقیح لگوم­ها با باکتری­های ریزوبیوم سبب افزایش عملکرد آن­ها می­شوند. از دلایل نیاز به تلقیح باکتری­های ریزوبیوم می­توان به فقدان باکتری­ ریزوبیوم اختصاصی همزیست، جمعیت پایین ریزوبیوم و از بین رفتن باکتری و یا کارایی آن به علت عوامل تنشی اشاره کرد. کودهای زیستی ریزوبیومی به اشکال مایع، پودری و گرانول در حامل­های معدنی یا آلی تولید و معمولا به صورت تلقیح به بذر مورد استفاده قرار می گیرند. از پتانسیل­های تولید و مصرف کودهای ریزوبیومی در ایران می­توان به سطح زیر کشت قابل توجه لگوم­ها، وجود زیرساخت­های تولید در بخش خصوصی، وجود متخصصین و دانش­های فنی لازم، افزایش اقبال عمومی به مصرف محصولات ارگانیک و وجود موارد حمایتی در اسناد بالادستی اشاره کرد. از مهم ترین محدودیت­های مصرف کود های زیستی می­توان به وفور و زودبازده بودن کودهای شیمیایی، وجود برخی مشکلات در فرآیند تجاری­سازی و آشنایی ناچیز و اعتماد کم مصرف کنندگان به این محصولات اشاره کرد. از راهکارهای توسعه مصرف کودهای زیستی حاوی باکتری­های ریزوبیوم موارد زیر پیشنهاد می­شود: بررسی خاک مناطق مختلف از نظروجود باکتری­های ریزوبیوم همزیست با لگوم­ها، بررسی ضرورت تلقیح بذر لگوم­های مورد نظر با باکتری­های ریزوبیوم همزیست موثر و کارا، بررسی امکان کشت لگوم­های متناسب با شرایط اقلیمی در مناطقی که سابقه کشت لگوم ندارند، انجام پژوهش­های بنیادی در رابطه با باکتری­های بومی و موضوع رقابت با انواع وارد شده به خاک، انجام پژوهش­های مولکولی به منظور افزایش کارآیی همزیستی لگوم­ها و آموزش و ترویج از طریق رسانه­های ارتباط جمعی و شبکه­های اجتماعی در مورد مزایای مصرف کودهای زیستی ریزوبیومی.

کلیدواژه ها:

مایه تلقیح ، حبوبات ، تثبیت نیتروژن