بررسی ترکیبات و اثرات ضدقارچی اسانس های توده های بذری بومی زیره سبز روی قارچ های بذرزاد

بذر یکی از مهم­ترین نهاده­های تولیدات کشاورزی است که کیفیت و سلامت آن می­تواند تحت تاثیر قارچ های بذرزاد قرار بگیرد. هدف از این مطالعه شناسایی قارچ های بذرزاد و تاثیر آن­ها روی شاخص های جوانه زنی و بنیه توده های بذری بومی زیره سبز و همچنین ارزیابی اثرات اسانس­ها و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس­های این توده های بذری روی قارچ­های بذرزاد جداسازی شده می­باشد. به­منظور شناسایی قارچ های بذرزاد توده های بذری زیره سبز از بذور تولیدی مزارع مشهد، فریمان، کاشمر و قوچان در استان خراسان رضوی بر اساس ضوابط انجمن بین­المللی آزمون بذر نمونه­برداری شد. جدایه های قارچی پس از جداسازی و خالص سازی، بر اساس ویژگی های ریخت شناختی و مولکولی شناسایی شدند. همچنین پتانسیل بیماری­زایی و قدرت تهاجم جدایه­ها روی گیاهچه بررسی شد. در مجموع ۱۲ جدایه بر اساس ویژگی های ریخت شناسی و مولکولی که متعلق به گونه های Fusarium oxysporum و F. solani شناسایی شدند. نتایج آزمون جوانه زنی استاندارد نشان داد که در میان توده های بذری مورد بررسی اختلاف معنی داری در شاخص های جوانه زنی و بنیه وجود دارد. آلودگی بذر به قارچ های بذرزاد به طور قابل توجهی روی شاخص های بنیه و جوانه زنی بذر تاثیر گذاشته و موجب کاهش کیفیت و سلامت بذور می شوند. نتایج نشان داد که بیش­ترین شاخص های بنیه و جوانه زنی در توده بذری فریمان و پس از آن به­ترتیب در توده­های بذری کاشمر، قوچان و مشهد مشاهده شد. نتایج آزمون بیماری­زایی نشان داد که حدود ۷/۴۱ درصد جدایه ها بیماری­زا و ۳/۵۸ درصد جدایه های بیماری­زا نبودند. همچنین میزان بیماری­زایی و قدرت تهاجم جدایه های مختلف گونه های Fusarium متفاوت بود. در ادامه این پژوهش ضمن اسانس­گیری به­روش تقطیر با آب به­کمک دستگاه کلونجر، ترکیبات تشکیل­دهنده این اسانس­ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی - طیف سنجی جرمی شناسایی شدند. ترکیبات اصلی شناسایی­شده اسانس شامل بتا-پینن، پی-سیمن، گاما-ترپینن، ترپینن-۴-ال و کومین­آلدهید بودند. نتایج نشان داد که ترکیبات آلفا-پینن، سابینن، بتا-پینن، میرسن، گاما-ترپینن، بتا-فارنسن و کاروتول دارای اثرات ضد قارچی علیه جدایه­های F. oxysporum بودند. اثرات هم­افزایی ترکیبات اصلی بازدارنده اسانس­ها نشان داد که ترکیب ترپینن-۴-ال با بتا-پینن موجب فعالیت سینرژیستی و ترکیب ترپینن-۴-ال با گاما-ترپینن و همچنین ترکیب بتا-پینن و گاما-ترپینن موجب فعالیت افزایشی علیه جدایه­هایF. oxysporum شدند. این اولین گزارش در مورد تاثیر ترکیبات اسانس­های توده های بذری بومی زیره سبز روی قارچ­های بذرزاد جداسازی از همان بذور می­باشد. یافته­های این پژوهش نشان داد که مقدار و حتی نوع ترکیبات تشکیل­دهنده اسانس­های توده­های بذری زیره سبز متفاوت است و می­تواند روی فراوانی قارچ­های بذرزاد و میزان بیماری­زایی آن­ها تاثیر بگذارد.

کلیدواژه ها:

اثرات هم افزایی ، ترپینن-۴-ال ، بیماری زایی ، بذرزاد ، زیره سبز ، فوزاریوم