تحلیل مقایسه ای اثر روش های محاسباتی مختلف برآورد عامل توپوگرافی بر میزان و توزیع مکانی هدررفت خاک در حوزه آبخیز شازند

فرسایش خاک به­ عنوان یک موضوع مهم در پژوهش ­های حفاظت آب و خاک است که تحت تاثیر عوامل انسانی و طبیعی است. بنابراین، آگاهی از میزان فرسایش خاک، امکان شناسایی نواحی بحرانی و اولویت­ بندی اقدامات اجرایی را فراهم می کند. یکی از عوامل موثر در ارزیابی فرسایش خاک، طول و درجه شیب است که محاسبه آن با استفاده از روش های محاسباتی مختلف امکان­ پذیر بوده و در عین حال انتخاب مناسب ­ترین رابطه برای تخمین آن از اهمیت زیادی برخوردار است. حال آن که تا کنون مقایسه کارایی روش های مختلف در تخمین آن ها مورد توجه کافی قرار نگرفته است. بنابراین، در پژوهش حاضر با هدف محاسبه عامل توپوگرافی و بررسی تاثیر آن بر میزان هدررفت خاک در حوزه آبخیز شازند از چهار روش محاسباتی متداول مورد استفاده در سامانه اطلاعات جغرافیایی شامل Renard و همکاران (۱۹۹۷)، Desmet و Govers (۱۹۹۶)، Moore و همکاران (۱۹۹۱) و Böhner و Selige (۲۰۰۶) انجام شده است. برای ارزیابی نتایج حاصل از محاسبه فرسایش خاک با استفاده از روش های محاسباتی مذکور، از نتایج حاصل از اندازه گیری مستقیم طول شیب روی نقشه توپوگرافی استفاده شد. نتایج به­دست آمده از این پژوهش، ضمن تائید اختلاف حدود ۱۵ برابری نشان داد که متوسط میزان هدررفت خاک در حوزه آبخیز شازند، با استفاده از روش های محاسباتی Renard و همکاران (۱۹۹۷)، Desmet و Govers (۱۹۹۶)، Moore و همکاران (۱۹۹۱) و Böhner  و Selige  (۲۰۰۶) در صورت ثبات سایر عوامل در رابطه جهانی فرسایش خاک تجدیدنظر شده، به ترتیب ۴.۹۵، ۱۹.۴۷، ۱.۷۳ و ۱.۳۴ تن بر هکتار بر سال بوده است. با توجه به محاسبه طول شیب به عنوان کوتاه ترین پاره خط بین خط الراس تا خط القعر از روی نقشه توپوگرافی و نیز عامل شیب، عملکرد روش Desmet و Govers (۱۹۹۶)، در محاسبه عامل توپوگرافی بهتر از سایر مدل ها ارزیابی شد. یافته های پژوهش حاضر مشخصا بر ضرورت انتخاب شیوه مناسب برآورد عوامل ورودی در تخمین فرسایش خاک تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

استان مرکزی ، برآورد فرسایش خاک ، تحلیل حساسیت ، حفاظت آب و خاک ، مدل سازی فرسایش خاک