برآورد نرخ صعود موئینگی فصلی و ارتباط آن با تبخیر و تعرق و روند شور شدن خاک در منطقه خوزستان

شور شدن خاک پدیده ای است که اراضی کشاورزی و عرصه های طبیعی را تهدید می کند و منجر به کاهش بهره وری، تخریب منابع خاک و پوشش گیاهی و درنهایت رها شدن این عرصه ها می شود. این پژوهش اقدام به کمی سازی صعود موئینگی آب زیرزمینی (CR) و تبخیر و تعرق واقعی (ETa) و ارتباط آنها با شور شدن خاک دشت آزادگان واقع در غرب استان خوزستان کرده است. منطقه مطالعاتی دارای آب و هوای گرم بوده که سطح ایستابی کم عمق، آب زیرزمینی شور و نرخ بالای تبخیر از مهم ترین ویژگی های آن محسوب می شود. به این منظور نمونه برداری های میدانی در چهار فصل متوالی سال انجام و پارامترهای شوری، رطوبت و بافت خاک، عمق سطح ایستابی و شوری آب زیرزمینی در ۲۷ نقطه معرف پراکنده از هم  در سطح منطقه مطالعاتی اندازه گیری شد. سپس با به کارگیری مدل UPFLOW، مقدار CR در فصول مختلف سال برآورد شد. همچنین از تصاویر ماهواره ای لندست و مدل SEBAL برای برآورد ETa و تهیه نقشه های مربوطه در روزهایی از چهار فصل سال استفاده شد و تاثیر این پارامتر بر نرخ صعود موئینگی روزانه در همان روزها بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین ETa روزانه دشت آزادگان در فصول مختلف بین ۱/۵۵ تا ۷/۹۶ میلی متر بر روز متغیر بوده که موجب نرخ صعود موئینگی متغیر بین ۱/۲ تا ۱/۵ میلی متر بر روز شده است. این مسئله به طور ماهانه، منجر به جابه جایی ۱۲ تا ۱۸/۸ تن بر هکتار نمک از آب زیرزمینی شور و کم عمق به سطح خاک این دشت و باعث شور شدن خاک سطحی شده است. همچنین ارتباط نزدیکی بین پارامترهای ETa، CR و روند شور شدن خاک وجود داشت که این ارتباط می تواند در مدل سازی تغییرات مکانی و زمانی شوری خاک و ارائه راهکارهای کاهش تجمع املاح در خاک منطقه مطالعاتی مورد استفاده قرار بگیرد.

کلیدواژه ها:

UPFLOW model ، ROSETTA model ، SEBAL model ، Secondary soil salinization ، Azadegan Plain ، مدل UPFLOW ، مدل ROSETTA ، مدل SEBAL ، شور شدن ثانویه خاک ، دشت آزادگان.