توزیع اندازه رسوبات پیچ آنرودهای رودخانه کارون (محدوده ویس تا پل پنجم)

رودخانه کارون نماد رودخانه های پیچان رود مناطق کم شیب ( ۳%) در ایران شناخته می شود که در آن ۱۴۸ پیچآن رود فعال وجود دارد که به سبب آن رژیم رسوبی خاصی حاکم است. فرایندهای فرسایش/رسوب گذاری و حرکت و جابجائی کانال رودخانه در بیش از ۵۰ پیچآن رود فعال است که در محدوه شمال شهر و بازه اهواز این فرایندها از اهمیت بیشتری برخوردارند. لذا، هدف این پژوهش، تعیین اثر فرایندهای فرسایش/رسوب گذاری بر توزیع اندازه رسوبات در بخش شمالی بازه شهری تا پل پنجم ( ۶۵ کیلومتر) که مورفولوژی کاملا پیچان رودی است، قرار گرفت. برای دستیابی به این هدف، با استفاده از یک دستگاه قایق تعداد ۳۷ نمونه سطحی با دستگاه مغزه گیر دست نخورده با استراتژی قطعی از رخساره های رسوبی و ناحیه اثر کلیه ورودی آب های سطحی و فاضلاب به درون کارون برداشته شد. رسوبات مطابق استاندارد رسوب شناسی دانه بندی و پارامترهای آماری با استفاده از نرم افزار GRADISTAT نسخه ۸، محاسبه شدند. بر اساس نتایج بدست آمده، در بازه مورد بررسی سهم اندازه رسوبات در اندازه سیلت و رس به ترتیب ۴۵/۴۶±۱۸/۸۴ و ۴۵/۳۲±۱۸/۲۶ درصد با ضریب تغییر به ترتیب ۳۸ و ۴۰ درصد است. تعداد ۳ نمونه نیز کاملا دارای بافت ماسه ای هستند. همچنین، نتایج نشان از رابطه مستقیم فرایندهای رسوبی و نیز بازحرکت رسوبات و توزیع اندازه آنها با رویدادهای سیل دارد. به این ترتیب، در بخش های پر انرژی بازه شهری بافت سیلت ماسه ای و درسایر رخساره های رسوبی و در شرایط آبگذری پایه رودخانه کارون بافت گلی، سیلتی، ماسه سیلتی حاکم است که در بخش های شمال شهر تا ویس سهم ذرات رسی افزایش یافته است. از آنجائی که رژیم رسوبی رودخانه کارون در بخش پائین دست (بازه شهری) آن از یک روند بلند مدت پیروی می کند، دستاورد این پژوهش می تواند در برنامه ریزی مدیریت شهری، شرایط لایروبی و مسائل زیست محیطی مورد استفاده تصمیم سازان قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

بافت رسوبات ، پیچ آنرود ، رخساره رسوبی ، کانال رودخانه ، پارامتر آماری