تبیین طیف رفتاری جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس: تقابل سیاست خارجی وضعیت محور و ژئوپلیتیک موقعیت محور

میزان نقشآفرینی دولتها در عرصه و صحنه منطقهای و جهانی وابسته به درک سیاستگذاری خارجی از واقعیتهای موقعیتمحور ژئوپلیتیک است. در این راستا، کشور ایران در یکی از حساسترین موقعیتهای ژئوپلیتیک جهان قرار گرفته است؛ بهگونهایکه مناطق و زیرمناطق ژئوپلیتیک فعالی با کارکردهای گسترده و پرشمار آن را فراگرفته و میتواند آن را بهصورت یکی از کانونهای جاذبه دیپلماسی منطقهای و جهانی درآورد. در این میان، یکی از مناطق که در ارتقابخشی موقعیت ژئوپلیتیک ایران موثر است منطقه خلیج فارس است. از این رو، جمهوری اسلامی ایران باید همساز با الزامات ژئوپلیتیک الگوی سیاست خارجی متناسب با نقش ها و کارکردهای خود را در این منطقه تنظیم کند. بر این پایه، در پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی به تبیین ابعاد ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه طیفی از مناسبات از همزیستی مسالمت آمیز تا جنگ را دربر گرفته است که درواقع این سیاست ها بیش از آنکه متکی بر انطباق کارکردی و واقعیت های موقعیت محور کدهای ژئوپلیتیک کشور با کدهای منطقه باشد، تابع عوامل وضعیت محور سیاسی روز بوده است. از این رو، برای رسیدن به سیاست خارجی بر پایه موقعیت محوری ژئوپلیتیک، که تبیین کننده فرصت ها و تنگناهای پیش روی دولت های این منطقه در رابطه با همدیگر باشد، فاصله بسیار است. بدین ترتیب، جمهوری اسلامی باید رویکرد ژئوپلیتیک محور را در ارتباط با هر یک از کشورها در دستور کار سیاست خارجی قرار دهد و در تعامل و پیوند با یکایک آنها با چنین سیاستی، با توجه به شرایط خاص هر کشور، سیاستگذاری خارجی کند.

کلیدواژه ها:

جمهوری اسلامی ایران ، ژئوپلیتیک ، سیاست خارجی ، منطقه خلیج فارس ، موقعیت محوری