شناسایی منابع مقاومت به عامل بیماری زنگ قهوه ای (Puccinia triticina Erikss.) در ژنوتیپ های گندم بومی ایران

شناسایی منابع ژن های مقاومت گیاهچه ای و گیاه کامل برای هرمی کردن ژن ها، آرایش ژنی و ایجاد ارقام گندم دارای مقاومت پایدار، برای کنترل زنگ قهوه ای گندم، با عامل .Puccinia triticinea Erickss امری ضروری است. در این پژوهش تعداد ۲۱۸ ژنوتیپ گندم بومی ایران که از مناطق مختلف جمع آوری شده بود، در مزرعه آزمایشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی گلستان اهواز طی سال ۹۹-۱۳۹۸ به صورت خطوط یک متری کشت شده و با پاتوتیپ های شایع زنگ قهوه ای خوزستان شامل LR-۹۸-۸، LR-۹۸-۱۴، LR-۹۴-۵ و LR-۹۷-۴ تیمار شدند. واکنش گیاهچه ای نیز در گلخانه های واحد بیماری شناسی غلات موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج با پنج پاتوتیپ شایع ایران در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار انجام شد. برای ارزیابی مقاومت از شاخص هایی تیپ آلودگی، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری، شدت نهایی آلودگی و ضریب آلودگی استفاده شد. نتایج نشان داد که به ترتیب ۱۰ و هفت درصد از ژنوتیپ ها در شرایط گلخانه ای و مزرعه ای مقاومت نشان دادند. در مرحله گیاه کامل واکنش ۲۳ ژنوتیپ به صورت نیمه مقاوم (MR: moderately resistant) و ۱۴ ژنوتیپ به صورت نیمه حساسMS: moderately susceptible) ) بود. ضریب همبستگی بین شدت نهایی آلودگی، با مقادیر ضریب آلودگی و سطح نسبی زیر منحنی پیشرفت بیماری (rAUDPC)، به ترتیب ۹۸۹/۰ و ۹۴۹/۰ بود. در نهایت ۳۰ ژنوتیپ با خصوصیات مورد نظر یعنی شدت نهایی آلودگی ۴۰-۰ درصد، ضریب آلودگی ۴۰-۰ وrAUDPC بین ۳۰-۰ درصد به عنوان ژنوتیپ های مطلوب انتخاب شدند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد نظر را در چهار گروه حساس (S: Sensetive)، نیمه حساس (MS)، نیمه مقاوم (MR) و مقاوم (R: Resistance) طبقه بندی کرد.

کلیدواژه ها:

زنگ قهوه ای گندم ، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری ، مقاومت گیاهچه ای ، مقاومت گیاه کامل