گسل های جنبای بنیادی و توان لرزه زایی آنها در خاورمیانه باختری

در این پژوهش مطالعه گسل های فعال در خاورمیانه باختری از دریای مازندران در خاور تا دریای مدیترانه در باختر انجام گرفت. هدف اصلی تهیه نقشه یکنواخت از لرزه خیزی و گسل های منطقه بوده است. نقشه های زمین شناسی موجود از کشور های مختلف مقیاس های متفاوت و خطاهای گوناگون در تعیین موقعیت گسل ها دارند که گاه تا صدها متر می رسد. در این پژوهش، گسل های فعال از دیگر گسل ها تفکیک شد و بر اساس مطالعه تصاویر ماهواره ای، نقشه های زمین شناسی موجود و داده های ژئودتیک، ارتباط ساختاری گسل ها و نرخ حرکت آنها تعیین شد. تمام داده های موجود ضمن وارد نمودن به سامانه اطلاعات جغرافیایی به مختصات جغرافیایی یکسان تبدیل شد و پس از آن با استفاده از تصاویر ماهواره ای جزییات بیشتری از گسل ها مورد بررسی قرار گرفت و جابه جایی های جوان آنها شناسایی شد. بیشتر گسل ها ی فعال در لبه ارتفاعات قرار می گیرندکه تاییدی بر جوان بودن منطقه و کنترل توپوگرافی به وسیله گسل های فعال است. بیشترین فعالیت لرزه ای مربوط به زون زاگرس و محل تلاقی گسل های شمال و خاور آناتولی است ولی زمین لرزه های بزرگ دستگاهی در سرتاسر گستره دیده می شوند. زون گسل های امتدادلغز بحرالمیت نسبت به دیگر بخش ها فراوانی کمتر زمین لرزه ها را نشان می دهد. بیشتر زمین لرزه های تاریخی در شمال باختری ایران و خاور ترکیه و بحرالمیت دیده می شوند که به نظر می رسد در ارتباط با تمرکز جمعیت و ثبت بهتر زمین لرزه ها در این مناطق باشد. در زاگرس خاوری (شمال باختری ایران) کوتاه شدگی به دو مولفه راندگی و امتداد لغز تفکیک شده است. در بخش میانی منطقه کوتاه شدگی به طور عمده به وسیله گسل های راندگی انجام می گیرد. بخش باختری (خاور ترکیه) این منطقه محل تلاقی گسل های امتدادلغز و چرخش بلوک هاست، بنابراین کوتاه شدگی به وسیله حرکت در راستای گسل های راست گرد و چپ گرد انجام می گیرد. در خاور ترکیه عملکرد دو گسل شمال و خاور آناتولی موجب حرکت به سوی باختر ترکیه و در نهایت فرورانش آن در زون هلنیک می شود. با توجه به عدم تناسب نرخ کوتاه شدگی در زاگرس و قفقاز با فراوانی زمین لرزه ها به نظر می رسد که بخشی از کوتاه شدگی به صورت خزش اتفاق می افتد. 

کلیدواژه ها:

خاورمیانه باختری ، گسل های فعال ، نرخ لغزش ، سنجش از دور ، لرزه خیزی