یکپارچگی فرم معماری و سازه در شکل گیری ساختار کالبدی بناهای تاریخی با استفاده از قوس های ایرانی

بیان مساله: اجزای سازه ای در یک بنا در کنار فرم و عملکرد، نقش موثری در مطلوبیت کیفیت فضای معماری دارد. در بناهای تاریخی ایران سیستم های سازه ای مانند گنبد و طاق که عمدتا دارای ارتفاع و دهانه های بزرگ هستند، به وسیله ای قوس هایی ساخته شدند که رفتار سازه ای مناسبی را در پی بارهای وارده، نشان می دهند. یکی از مهم ترین این قوس ها، چقد و قوس های پنج او هفت است که در مقاومت و یکپارچگی کلیه اعضای سازه ای یک بنا بسیار موثر است.سوال تحقیق: نحوه ساخت و عملکرد این قوس از لحاظ سازه ای در شکل گیری کالبد بناهای تاریخی چگونه است؟اهداف تحقیق: شناسایی و تحلیل سازه ای ساختار شکل دهنده ی بناهای مورد مطالعه در این پژوهش با استفاده از قوس پنج او هفت در جهت یکپارچگی و تطابق معماری با سازه در بناهای امروزی روش تحقیق: این پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی است که با مطالعه اسنادی –کتابخآن های و برداشت داده های میدانی از طریق نرم افزار اتوکد و اسکتچاپ، ساختار سازه ای شکل گرفته با استفاده از قوس(چفد) های پنج او هفت بناهای مسجد حکیم اصفهان، بقعه میربزرگ آمل، بقعه درب امام اصفهان مدل سازی شده است.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: نتایج نشان داده است در این بناها، تعامل میان سازه و معماری زمانی برقرار می شود که شیوه ساخت مناسب استفاده شود که در سه بنای مورد مطالعه با حفظ تناسب ابعاد در ارتفاع، دهانه و احجام معماری در طاق ها با انواع قوس های پنج او هفت با سه دهانه ی (L) m ۵/۲ و m ۵/۴ و m ۵/۶ و سه ارتفاع پایه (h) m ۵/۳، m ۵ و m ۵/۶ و سه ابعاد مقطع پایه (a) m ۵/۱، m ۵/۲ و m ۵/۳، زمانی طاق در حالت بهینه و پایدار قرار دارد که ضریب پایداری قوس های پنج او هفت تند، معمولی و کند در آن به ترتیب ۴/۲ و ۹۵/۱ و ۶/۱ باشد. در واقع معماران سنتی بدین صورت ماهرانه جنبه های سازه ای و فنی بنا را با استفاده از طاق های متشکل از قوس های پنج او هفت در راه نیل به فضایی زیبا و با کیفیت به خدمت گرفته اند و توانستند قناسی ها و ناموزونی هایی که در آرایش جرز ها به عنوان تهدید قلمداد می شد را با بهره گیری از این نوع قوس به فرصتی جهت بروز و ظهور جنبه های زیبایی شناسانه طراحی فضا بدل کنند.

کلیدواژه ها:

فرم معماری ، سازه ، ساختار کالبدی ، قوس پنج او هفت ، کیفیت فضا