تجلی «دین الاهی» اکبرشاه بابری در مصورسازی متون تاریخی؛ مطالعه موردی: تطبیق جامع التواریخ نسخه کاخ گلستان و نسخه کتابخانه رامپور هند

مقاله حاضر درصدد است تا به مطالعه تطبیقی دو نسخه متفاوت از جامع التواریخ بپردازد. جامع التواریخ نسخه کتابخانه رامپور، در طول سه قرن مصورسازی شده است. نقاشی های این نسخه، در دربارهای تیموری و صفوی نقاشی شده و پس از انتقال به هند در دربار اکبرشاه بابری الحاق و تصویرسازی مجدد بر روی آن انجام شده و در سال ۱۰۰۳ قمری نیمه کاره، پایان یافته است. بنابراین، نسخه حاوی نگاره هایی از مکتب هرات، تبریز و مکتب هندو ایرانی است. کتابت و مصورسازی جامع التواریخ نسخه کاخ گلستان نیز در دوره اکبرشاه، یعنی در سال ۱۰۰۴ قمری انجام شده است. این مقاله، معتقد است که نقاشان دربار بابری تحت تاثیر گفتمان تعاملی حاکم در نهاد قدرت و به تبع آن، نهاد کتابخانه و نقاش خانه سلطنتی، تحت نفوذ دین بر ساخته اکبرشاه «دین الاهی»، به عنوان چارچوب بزرگ تر فرهنگی قرار داشته است. این امر منجر به دعوت هنرمندان از نقاط مختلف هند و خارج از هند، مانند ایران، با دیدگا ه های متفاوت شدند که بازنمود آن در آثار هنری مورد بررسی دیده می شود؛ یعنی هنرمندان با استفاده از گفتمان تعاملی ایجاد شده در بستر «دین الاهی» -که اکبرشاه مسبب آن بود- به خلق آزادانه آثار هنری پرداختند. از نظر فرکلاف گفتمان ها، سرنوشت متن های هنری را رقم می زنند. مقاله حاضر با استفاده از تحلیل گفتمان فرکلاف تلاش دارد، تا پاسخی برای چرایی تولید مجدد یک نسخه خطی (جامع التواریخ نسخه کاخ گلستان) علی رغم وجود نسخه ای دیگر در دربار (نسخه رامپور) که یک سال قبل از آغاز تولید نسخه مورد بحث پایان یافته، بیابد. دریافت حاصل از بررسی ها نشان داد، اکبرشاه با انجام الحاقات در نقاشی های روایت تاریخی و هم چنین، دوباره سازی یک نسخه، توانست پیوند خود را با تاریخ نشان دهد. خود را به بطن تاریخ برده و با مصورسازی آن، هم به نوعی شجره نامه پراهمیتی برای وی بوده است و هم با این کار خویش کاری خود را نسبت به اجداد مغول خود انجام داده است.

کلیدواژه ها:

جامع التواریخ ، کاخ گلستان ، کتابخانه رامپور ، دوره بابری ، تحلیل گفتمان انتقادی ، فرکلاف