بررسی و معرفی چند شاخص جدید فرسایندگی باران

نیروی موثر در ایجاد این شکل از فرسایش، فرسایندگی باران می باشد که در واقع توانایی بالقوه باران در ایجاد فرسایش بوده و تابعی از خصوصیات فیزیکی باران است. جهت کمی نمودن تاثیر عامل فرسایندگی باران شاخص های مختلفی توسعه داده شده اند، برخی از آن ها بر مقدار بارش و برخی دیگر بر شدت بارش تاکید داشته اند. بررسی ها در سطح دنیا نشان می دهد که به رغم استفاده گسترده از شاخص EI۳۰ به عنوان بهترین شاخص فرسایندگی باران، در بسیاری از نقاط تحقیقات نشان داده اند که شاخص مزبور از اعتبار کافی برخوردار نبوده و ضروری است تا با توجه به شرایط جغرافیایی هر منطقه، بهترین شاخص فرسایندگی باران تعیین و مورد استفاده واقع شود. در این تحقیق ۱۸ کرت رواناب و رسوب در در دو تیمار شخم در جهت شیب و شخم عمود بر جهت شیب (هر یک با سه تکرار) در کاربری کشت گندم دیم، در سه طبقه شیب اراضی  (۱۲- ۰، ۲۰ –۱۲ و ۴۰- ۲۰ درصد) در ایستگاه پخش سیلاب سهرین –قره چریان در استان زنجان، احداث شدند. مقادیر رواناب و رسوب هر یک از کرت ها در  ۱۴ واقعه بارش که منجر به ایجاد رواناب و تلفات خاک شده بودند، پایش و اندازه گیری شدند. اطلاعات شدت و مقدار رگبارها نیز با استفاده از باران نگار ثبات دیجیتالی واقع در محل ایستگاه، ثبت و مورد استفاده واقع شدند. سپس با توجه به مرور منابع گسترده در سطح جهان، نهایتا ۴۵ شاخص فرسایندگی باران شناسایی شدند. به لحاظ گستردگی تعداد شاخص های مورد بررسی، جهت تسهیل و افزایش دقت محاسبه هر یک از شاخص های فرسایندگی باران، با تهیه یک برنامه کامپیوتری با استفاده از زبان برنامه نویسی VB ، هر یک از رگبارها  تجزیه و تحلیل شده و پس از استخراج مقادیر بارش در هر دقیقه از رگبارها و تعیین سایر عوامل مورد نیاز، مقادیر هر یک از شاخص های فرسایندگی باران برای هر یک از رگبارها تعیین شدند. در ادامه جهت تعیین بهترین شاخص فرسایندگی باران، مطالعات تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار spss (نسخه ۱۲) بین هر یک از شاخص های فرسایندگی باران و مقادیر تلفات خاک انجام شد. نتیجه نشان داد که در منطقه مورد مطالعه شاخص فرسایندگی I۲ (مربع شدت متوسط رگبار) به عنوان بهترین شاخص فرسایندگی باران بالاترین مقدار همبستگی و معنی داری لازمه را با مقادیر تلفات خاک داشته است.

کلیدواژه ها:

رسوب ، رواناب ، زنجان ، شدت بارش ، کرت فرسایش