سازه‏های سنتی استحصال‏آب در استان بوشهرمطالعه‏ی موردی: منطقه‏ی تنگ‏ارم

هدف این پژوهش، شناسایی و آشنایی با سازه‏های سنتی استحصال‏آب ‏باران و آب‏های زیرزمینی باتوجه‏ به اقلیم خشک و کم‏آب منطقه و تدوین دانش بومی و نوین، جهت بهره‏برداری بهتر از منابع‏آب می‏باشد. آثار سازه‏های سنتی نظیر؛ آب‏انبار، سدّوبند، چاه، تراس، گورآب، قاقلو و قنات نشان می‏دهد که ایرانیان، نقش مهمی در پیشرفت این علم داشته‏اند و توانسته‏اند طرح‏هایی را اجرا کنند که سالیان‏دراز نیازمندی‏های آبی‏ خود را تامین نمایند که با بهره‏گیری از دانش نوین توام با تجربیات و دانش پیشینیان می‏توان آب مورد نیاز را تامین نمود. یکی از بهترین و مهم‏ترین سازه‏های سنتی استحصال‏آب در بهره‏برداری منابع‏آب‏زیرزمینی، بخصوص در مناطق خشک و کم‏آب، قنات می‏باشد که میراث‏ملی و از شاهکارهای ایرانیان است. مهم‏ترین ویژگی قنات، بدون نیاز به انرژی مکانیکی، آب را به سطح‏زمین می‏آورد که باتوجه ‏به«اصلاح الگوی‏مصرف و صرفه‏جویی در مصرف انرژی» روش بسیار مفیدی خواهدبود. در این تحقیق، منطقه‏ی تنگ‏ارم را باتوجه ‏به اهمیت‏زیاد قنوات و وجود سازه‏های‏سنتی درآن، انتخاب نموده و با تهیه‏ی نقشه‏ی زمین‏شناسی منطقه، بازدید صحرایی و عملیات میدانی؛ بوسیله‏ی GPS نقاط UTM و ارتفاع از سطح‏دریای قنوات ثبت گردید و اطلاعات آماری و مشخصات ساختمانی قنوات یادداشت و جمع‌آوری ‏شد. همچنین از آب‏ قنوات نمونه‏برداری و جهت تجزیه‏ی کیفی به آزمایشگاه ارسال شد. از ویژگی‏های‌ منطقه، وجود تعداد زیاد قنوات در فاصله‏ی نزدیک از همدیگر با تنوع کمی و کیفی‏آب می‏باشد که EC قنوات کتخواش978 و دونویی2575 برحسب µs/cmاست که به ترتیب بهترین و بدترین کیفیت‏آب را بین قنوات منطقه دارد و قنات‏کمرزرد (µs/cm 2431 EC= ) طولانی‏ترین قنات که بیشترین آبدهی را دارد و از نظر امتیازبندی جزء قنوات درجه‏ی‏یک استان به ‏شمار می‏رود. نقش حفاظت و مدیرت مالکان ‏قنوات و بهره‏گیران منطقه در درجه‏ی‏اول اهمیت قراردارد. وجود سازه‏های سنتی آبخیزداری در بالادست و حوضچه‏های‏ ذخیره‏ی‏آب(گورآب) در پایین‏دست قنوات که نیاز به بازسازی و توسعه دارد در حفاظت و بهره‌گیری پایدار از منابع‏آب منطقه تاثیر بسیار زیادی دارد.

کلیدواژه ها:

قنوات ، استحصال‏آب ، زمین‏شناسی ، کیفیت ، سازه‏‏های‏سنتی ، آبخیزداری